درس خارج فقه استاد سید محسن حسینی‌فقیه

موضوع: فقه خانواده / مسأله ازدواج مسلمان / ازدواج باکره بالغه / بررسی روایات پیرامون وطی الحائض دبرا

در جلسه گذشته تعدادی از روایاتی را خواندیم که حرمت نزدیکی به حائض مختص قبل است و در ادامه برخی از روایات را ذکر کردیم که سایر استمتاعات را نیز ممنوع کردند.

روایت عمر بن یزید

[۲۲۵۵] ۸ ـ وعنه، عن البرقی، عن عمر بن یزید قال: قلت لأبی عبدالله (علیه السلام): ماللرجل من الحائض؟ قال: ما بین إلیتیها ولا یوقب.[1]

روایت عمر بن حنظله (سند صحیح است)

[۲۲۵۴] ۷ ـ وبإسناده عن أحمد بن محمّد، عن البرقی، عن إسماعیل ـ یعنی ابن مهران ـ عن عمر بن حنظلة قال: قلت لأبی عبدالله (علیه السلام): ما للرجل من الحائض؟ قال: ما بین الفخذین.[2]

و گفتیم ما بین الفخذین نافی سایر نیست و استظهار ما ناظر به قبل است و غیر قبل ممنوع نیست چه برسد به اینکه مانع سایر استمتاعات باشد.

ولی آیت الله شبیری چنین نظری ندارند و می‌گوید استمتاع از ألیتین جایز نیست و سایر استمتاعات جایز است، چطور از ما بین الفخذین دبر و ألیتین جایز نیست در عین حال اولویت را بر جواز سایر استمتاعات می‌دانید؟

روایات بعد استمتاع بین السرة و الرکبة را حرام کرده است.

[۲۲۵۷] ۱ ـ محمّد بن علی بن الحسین بإسناده عن عبیدالله بن علی الحلبی، أنّه سأل أبا عبدالله (علیه السلام) عن الحائض ما یحلّ لزوجها منها؟ قال: تتّزر بإزار إلی الرکبتین وتخرج سرتها، ثمّ له ما فوق الإِزار، قال: وذکر عن أبیه (علیه السلام) أنّ میمونة کانت تقول: إنّ النبی (صلی الله علیه وآله وسلم) کان یأمرنی إذا کنت حائضاً أن أتّزر بثوب ثمّ اضطجع معه فی الفراش.[3]

روایت دوم

محمد بن الحسن بإسناده عن علی بن الحسن، عن محمّد بن عبدالله بن زرارة، عن محمّد بن أبی عمیر، عن حمّاد بن عثمان، عن عبیدالله بن علی الحلبی مثله، إلی قوله: ما فوق الإِزار

روایت سوم

[۲۲۵۸] ۲ ـ وعنه، عن علی بن أسباط، عن عمّه یعقوب بن سالم الأحمر، عن أبی بصیر، عن أبی عبدالله (علیه السلام) قال: سئل عن الحائض، ما یحلّ لزوجها منها؟ قال: تتّزر بإزار إلی الرکبتین وتخرج ساقی‌ها، وله ما فوق الإِزار.[4]

ما فوق فوق مکانی نیست بلکه بمعنای ما سوای ازار است. محدوده ازار شامل دبر هم می‌باشد.

روایت چهارم

[۲۲۵۹] ۳ ـ وعنه، عن العبّاس بن عامر، عن حجّاج الخشّاب قال: سألت أبا عبدالله (علیه السلام) عن الحائض والنفساء، ما یحلّ لزوجها منها؟ قال: تلبس درعاً ثمّ تضطجع معه.[5]

درع: لباسی که جلو و پشت سر را بپوشاند.

آیت الله شبیری درع را به ازار معنا می‌کنند.

بالاخره شامل دبر می‌شود.

وجه جمع: این روایت چهارگانه را حمل بر کراهت می‌کنیم و بین السرة و الرکبة را مکروه می‌دانیم اما قبل و دبر جایز نیست. لسان إخبارِ تنزیهی است.

بیان استاد: این روایات شاید در مقام بیان ممنوعیت نباشد، و محدوده پوشش زن را بیان کند.

آیت الله شبیری: نهی در هر مرحله‌ای تنزیهی است مثل منزوحات بئر و اینجا به غیر از الزامی بودن حمل می‌شود. در ما نحن فیه هم همینطور است، نهی از موضع دم بعلاوه ضمیمه دبر و ألیتین و بین السرة و الرکبة مراحلی است که سبب می‌شود که مراتب الزامی نیستند و حرمت قبل از مسلمات است که قابل انکار نیست.

بیان استاد: روایات ناهی دبر حمل بر مراتب کردن آن مشکل است.

[۲۲۴۷] ۱۲ ـ وعنه، عن العباس بن عامر وجعفر بن محمّد بن حکیم، عن أبان بن عثمان، عن عبد الرحمن بن أبی عبدالله قال: سألت أبا عبدالله (علیه السلام) عن الرجل ما یحلّ له من الطامث؟ قال: لا شیء حتّی تطهر.[6]

سند معتبر است و شهید اول بخاطر این روایت حمل بر کراهت کرده است.

طامث: حائض

این روایت مطلق استمتاعات را نهی می‌کند و شهید اول چنین روایتی را دال بر کراهت جمیع استمتاعات دانسته است که هیچ فقیهی چنین برداشتی نداشته است.

ما باشیم و این روایت چنین نظری اشکال ندارد. مثل جنبی که تمام ماکولات او مکروه است استمتاعات حائض هم مکروه باشد.

و اینکه امام با لاشیء کراهت تمام موارد را برسانند بعید است، باز هم این اشکال ممکن است وارد نباشد.

آیت الله شبیری: جمع شهید اول ظهور در کراهت شدیده است بعید است و با لاشیء سازگار نیست و اگر کاری مبغوضیت ضعیف داشته باشد بیان لایحل ندارد. لا شیء یعنی لایحل شیء و مراتب فرج جایز نیست هر چقدر از آلت باشد و هر موقعی از حیض باشد و این فرمایش شیخ طوسی و حرمت مختص به قبل را بیان می‌کند و ما بین السرة و الرکبة مکروه است.