درس خارج فقه استاد سید محسن حسینی‌فقیه
1402/07/10
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: فقه خانواده / نفقه / موارد نفقه واجب / روایات دالّه بر وجوب نفقه زوجه
کلام ما در این بود که وجوب پرداخت نفقه از زوجه از بدیهیات فقه است و همه عقلا و مسلمانان بر آن اتفاق نظر دارند.
چند طایفه از روایات بیان شد.
طایفه اولی در تفسیر آیه طلاق
طایفه دوم در تفسیر آیه فامساک بمعروف
طایفه سوم روایات مطلقه بود از نظر آیه محل کلام نبود.
[۲۷۷۲۹] ۱ ـ الحسن بن علی بن شعبة فی کتاب (تحف العقول): عن الصادق علیه‌السلام ـ فی حدیث ـ قال: وأما الوجوه آلتی فیها إخراج الاموال فی جمیع وجوه الحلال المفترض علیهم ووجوه النوافل کل‌ها فأربعة وعشرون وجها، منها سبعة وجوه علی خاصة نفسه، وخمسة وجوه علی من یلزمه نفقته، وثلاثة مما یلزمه فیها من وجوه الدین، وخمسة وجوه مما یلزمه فیها من وجوه الصلات، وأربعة أوجه مما یلزمه النفقة من وجوه اصطناع المعروف، فأما الوجوه آلتی یلزمه فیها النفقة علی خاصة نفسه فهی مطعمه ومشربه وملبسه ومنکحه ومخدمه وعطاؤه فیما یحتاج إلیه من الاجراء علی مرمة متاعه أو حمله أو حفظه، ومعنی ما یحتاج إلیه فبین نحو منزله أو آلة من الآلات یستعین بها علی حوائجه، وأما الوجوه الخمس آلتی تجب علیه النفقة لمن یلزمه نفقته فعلی ولده ووالدیه وامرأته ومملوکه لازم له ذلک فی العسر والیسر، وأما الوجوه الثلاث المفروضة من وجوه الدین: فالزکاة المفروضة الواجبة فی کل عام، والحج المفروض، والجهاد فی إبانه وزمانه، وأما الوجوه الخمس من وجوه الصلات النوافل: فصلة موقوفة، وصلة القرابة، وصلة المؤمنین، والتنفل فی وجوه الصدقة والبر والعتق، وأما الوجوه الأربع: فقضاء الدین، والعاریة، والقرض، وإقراء الضیف، واجبات فی السنة.[1]
ابتدای مکاسب هم با روایتی از تحف العقول آغاز می‌شود و ما نیز روایات آن را تلقی به قبول کردیم. اصول علم الرجال شیخ مسلم داوری این کتاب را بررسی کرده است.
در تحف العقول سند بررسی شده و ثانیاً این روایات تواتر بر وجوب نفقه دارد.
حدیث کامل مفصل‌تر بوده است. محل استشهاد ما وجوه پنجگانه وجوب نفقه است (وجوب و لزوم): پدر و مادر و فرزندان و زوجه و مملوک هستند که در عسر و یسر بر فرد واجب است.
تعابیر تجب و لمن یلزم و لازم له دال بر وجوب است. و این دال بر اهمیت مطلب هم می‌باشد.
بنده در جلسات گذشته سبق لسانی داشتم که هم اکنون تصحیح می‌کنم: خانم را در ایام بارداری می‌توان طلاق داد منتهی اولاً نفقه او تا وضع حمل واجب است ثانیاً به نظر برخی طلاق دوم بعد از رجعت در ایام بارداری صحیح نیست.
باب وجوب نفقة الابوین والولد دون باقی الاقارب
[۲۷۷۵۹] ۱ ـ محمد بن یعقوب، عن محمد بن یحیی، عن محمد بن الحسین، عن صفوان، عن عبد الرحمن بن الحجاج، عن أبی عبدالله علیه‌السلام قال: خمسة لا یعطون من الزکاة شیئا: الاب، والام، والولد، والمملوک، والمرأة، وذلک أنهم عیاله لازمون له.[2]
وجه انتخاب روایت نکته‌ای رجالی است؛ مرحوم کلینی از محمد بن یحیی. ما سه محمد بن یحیی داریم؛
محمد بن یحیی بن سلیمان خثعمی کوفی: از اصحاب امام صادق و 29 روایت از وی نقل شده
ابن خزاز از اهل کوفه و از اصحاب امام صادق و کاظم علیهما السلام
محمد بن یحیی العطار قمی
سومین نفر شیخ کلینی است. شهید ثانی تصریح به وثاقت هر سه می‌کند.
یکی از کار های زیبای آیت الله خویی در معجم رجال انجام دادند رواة و مروی عنه راویان را ذکر کردند، فوایدی دارد از جمله تمییز مشترکات؛ محمد بن یعقوب عن محمد بن یحیی (در فرضی که یک محمد بن یحیی ثقه نباشد نیاز به تمییز مشترکات داریم).
عن محمد بن الحسین: محمد بن حسین ابی الخطاب: این آقا زید زیات است (یا دهان: روغن حیوانی)، همدانی کوفی متوفای 262 از اصحاب امام جواد و هادی و عسکری علیهم السلام و از اجله محدثان شیعه است و دارای تصانیف است.
عن صفوان: بن یحیی از اصحاب اجماع و لایروون ولایرسلون الا عن ثقه (که شیخ بلاواسطه او هم ثقه است)
عن عبد الرحمن بن حجاج از شاگردان امام صادق و کاظم و رضا علیهم السلام و از امامان در مورد ایشان مدح وارد شده است و ایشان همان بجلی کوفی و یا بیاع سابری است. ایشان 510 حدیث دارد.
سند این روایت سندی کامل است. و اگر نبود الا این روایت برای ما کافی است.
