درس خارج فقه استاد سید محسن حسینی‌فقیه
1402/07/23
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: فقه خانواده / نفقه / موارد نفقه واجب / بررسی شروط وجوب نفقه / شرط اول: عقد دائم / نفقه عده رجعیه
کلام ما در بحث وجوب نفقه بود، و در حال بررسی حکم آن بودیم عرض شد نفقه زوجه عقد دائم واجب است.
به مناسبت نفقه عده رجعیه را ما دامت فی العده را بیان کردیم که واجب است؛ شش دلیل آن بیان شد.
فتسقط نفقتها و سکنیها سواء کانت عن طلاق او فسخ (فسخ به علت عیوب موجود در زن یا مرد که حق فسخ می‌آورد بوجود آمده باشد؛ مثل ناتوانی جنسی و امثالهم) الا اذا کانت حاملا (که مورد چهارم است).
لایجب الانفاق علیهما (طلاق بائن و المتوفی عنها زوج‌ها) مع عدم الحمل اجماعا حکاه جماعة و هو حجة فی المقامین[1]
مسالک: ان البائنه لاتفقه لها و لا سکنی عندنا.[2] (روایات نفقه در طلاق بائن حمل بر تقیه می‌شود).
صاحب جواهر: الاجماع بقسمیه علی السقوط (خودشان اجماع را تحصیل کردند).
دلیل دوم: انقطاع الزوجیه فی ذلک بنحو لایکون فی‌ها الرجوع: نفقه فرع بر زوجیت است و اگر نباشد سالبه به انتفاء موضوع است.
بیان استاد: این استحسان است اگر شارع می‌گفت نفقه واجب است تعبدا می‌پذیرفتیم پس دلیل اینجا جایگاهی ندارد.
[۲۷۷۴۳] ۵ ـ وعن حمید، عن ابن سماعة، عن محمد بن زیاد ـ یعنی ابن أبی عمیر ـ عن عبدالله بن سنان، عن أبی عبدالله علیه‌السلام ، قال: سألته عن المطلقة ثلاثا علی السنة، هل لها سکنی أو نفقة؟ قال: لا.[3]
حمید بن زیاد
محمد بن زیاد مراد ابن ابی عمیر است.
حدیث صحیحه است.
السنه: مراد سنت اهل بیت است که در سه مجلس بوده نه یک مجلس.
این روایت هم در کافی و تهذیب و استبصار وجود دارد.
روایت دوم
[۲۷۷۴۱] ۳ ـ وعن عدة من أصحابنا، عن أحمد بن محمد بن خالد، وعن علی بن إبراهیم، عن أبیه جمیعاً، عن عثمان بن عیسی، عن سماعة قال: قلت له: المطلقة ثلاثا لها سکنی أو نفقة؟ فقال: حبلی هی؟ قلت: لا، قال: لیس لها سکنی ولا نفقة.[4]
عدة من اصحابنا کلینی در آن ثقه وجود دارد و برای ما از توثیقات عام است.
جمیعاً: مرحوم کلینی دو طریق بیان می‌کنند که هر دو به عثمان بن عیسی می‌رسند.
حبلی: حامله
سکنی و نفقه واحد هستند و الا واو می‌آمد.
[۲۷۷۴۴] ۶ ـ وعن علی بن إبراهیم، عن أبیه، عن حماد بن عیسی أو رجل، عن حماد، عن شعیب، عن أبی بصیر، عن أبی عبدالله علیه‌السلام ، أنه سئل عن المطلقة ثلاثا، ألها سکنی ونفقة؟ قال: حبلی هی؟ قلت: لا، قال: لا.[5]
أو رجل: نمی‌دانیم مراد چه کسی است.
حماد بعدی حماد بن عثمان است.
روایات معارض
عنه: شیخ طوسی به احمد بن محمدببب بن عیسی
جمه جمع بین اخبار:
الف) ممکن است مورد روایت حبلی و حامله باشد.
ب) ممکن است تقیه باشد (جماعتی از اهل سنت مطلقه ثلاثه را از موارد نفقه می‌دانند).
ج) ممکن است نفقه این خانم مستحب باشد.
آیا این مطلقه ثلاثا خصوصیت دارد یا شامل تمام طلاق‌های بائن می‌شود مثل مختلعه بیان خواهد شد.
