درس خارج فقه استاد سید محسن حسینی‌فقیه

موضوع: فقه خانواده / نفقه / موارد نفقه واجب / بررسی شروط وجوب نفقه / سبب وجوب نفقه؛ عقد یا ازدواج (تمکین)؟ / بررسی روایات

کلام ما به اینجا منتهی شد که حق نفقه از زمان عقد به وجود می‌آید یا از زمان زفاف به وجود می‌آید.

بیان شد روایات را بررسی کنیم.

صحیحه اسحاق ابن عمار بیان شد (محمد بن عبد الجبار مشکلی ندارد) بلکه به اعتبار خود اسحاق بن عمار شاید موثقه باشد.

۲۷۷۱۸ ۵ ـ وعن أبی علی الاشعری، عن محمد بن عبد الجبار، عن صفوان، عن إسحاق بن عمار[1]

ابی علی اشعری احمد ابن ادریس است فقیه و محدث شیعی که زمان امام عسکری را درک کرده ولی از حضرت روایت نقل نکرده استاد ابن قولویه و تلعکبری است و این کلمه اشعری بمعنای اشاعره نیست.

محمد بن عبد الجبار مراد فرد معتزلی نیست بلکه قمی است و ایشان هم فقیه و محدث شیعه در قرن 3 است و با حضرت عسکری مکاتباتی دارد و برخی ایشان را خادم حضرت می‌دانند، از جمله شاگردان وی حمیری و صفار قمی و احمد بن محمد بن عیسی و محمد بن یحیی العطار هستند.

عن صفوان: شخصیت درجه یک و مورد وثوق همه است.

اسحاق بن عمار: مبحوث است که چه کسی است؟

نجاشی: اسحاق ابن عمار کوفی صیرفی را توثیق کرده. راوی در قرن 2 از اصحاب امام صادق و کاظم علیهما السلام بوده و از جمله شاگردان وی صفوان بن یحیی، یونس و حماد بم عثمان و محمد ابن ابی عمیر بوده‌اند.

شیخ: اسحاق ابن عمار ساباطی را توثیق کرده است (اسحاق بن عمار ساباطی و له اصل و کان فطحیا الا انه ثقه و اصله معتمد علیه) محمد با ابی عمیر از او نقل روایت می‌کند و برخی او را دوازده امامی می‌دانند و در عین حال ثقه است.

انما الکلام در امامی بودن وی است (وثاقت وی مفروغ عنه است)

علامه حلی در خلاصه: وثاقت متفق علیه است و در مورد فطحی بودن بخاطر صراحت کلام شیخ از ظاهر کلام نجاشی رفعید می‌کنیم (وی فطحی است) و این دو یک نفر است و او هم فتحی است. لذا این روایت موثقه است چون نتیجه تابع اخس مقدمات است.

برخی گفته‌اند اسحاق بن عمارها یکی نیستند مثل شیخ بهایی: در این بخش تمییز مشترکات می‌شود.

سید بحر العلوم: این دو یک نفر هستند و آن یک نفر راوی روایت امامی ثقه است و روایت صحیحه است.

فرقی بین احتمالات نیست و روایت در نهایت روایت موثقه است.

روایت بعد در مسأله روایت دعائم

رُوِّینَا عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص خَطَبَ فِی حِجَّةِ الْوَدَاعِ فَذَکرَ النِّسَاءَ فَقَالَ وَ لَهُنَّ عَلَیکمْ رِزْقُهُنَّ وَ کسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ.[2]

دعائم: ابو حنیفه نعمان بن محمد متولد مغرب (مراکش) متوفای 363 و ایشان در زمانی قاضی القضاة مصر بود و تمام ابواب معروف فقه را دارد ایشان مؤلف 47 کتاب است و محدث نوری اصرار در اعتبار این کتاب دارد ولی برخی دیگر از بزرگان کتاب را مرسله می‌دانند و انما الکلام در موید بودن این روایات است و برای حقیر هم حجیت روایات این کتاب محل تأمل است.

برخی به آیه عاشروهن استناد می‌کنند که تا وقتی زنان به خانه نرفتند نفقه واجب نیست و به همین قرینه این حدیث دال بر پرداخت نفقه بعد از زفاف است.

روایت تحف العقول (که نهایت موید است و حجیت ندارند)

أیها الناس، إن لنسائکم علیکم حقا، ولکم علیهن حقا، حقکم علیهن أن لا یوطئن أحدا فرشکم، ولا یدخلن أحدا تکرهونه بیوتکم إلا بإذنکم، وألا یأتین بفاحشة، فإن فعلن فإن الله قد أذن لکم أن تعضلوهن وتهجروهن فی المضاجع وتضربوهن ضربا غیر مبرح، فإذا انتهین وأطعنکم فعلیکم رزقهن وکسوتهن.[3]

موارد روایت ناظر به پس از زفاف و خانه شوهر است و نفقه را هم از زمان خانه شوهر واجب می‌داند.

روایت دعائم الاسلام

962- وَ عَنْهُ ع أَنَّهُ قَالَ: سَبْعٌ مِنْ سَوَابِقِ الْأَعْمَالِ فَعَلَیکمْ بِهِنَّ فَذَکرَهُنَّ وَ قَالَ فِیهِنَّ وَ النَّفَقَةُ عَلَی الْعِیالِ.[4]

عیال چیست و فقط شامل زوجه است و یا بقیه را هم شامل می‌شود در جلسه بعد خواهد آمد.