درس خارج فقه استاد سید محسن حسینی‌فقیه

موضوع: فقه خانواده / نفقه / موارد نفقه واجب / بررسی شروط وجوب نفقه / سبب وجوب نفقه؛ عقد یا ازدواج (تمکین)؟ / بررسی روایات

سخن در این بود که آیا وجوب نفقه زن و همسر از لحظه عقد حاصل می‌شود یا خیر دو آیه و روایاتی در بیان آیت الله شبیری بیان شد و ایشان روایات را دال بر وجوب نفقه از زمان عقد نمی‌دانند.

ادامه بحث روایات

[۲۷۷۱۷] ۴ ـ محمد بن یعقوب، عن علی بن إبراهیم، عن أبیه، عن ابن أبی عمیر، عن جمیل بن دراج قال: لایجبر الرجل إلا علی نفقة الابوین والولد، قال ابن أبی عمیر: قلت لجمیل: والمرأة قال: قد روی عنبسة عن أبی عبدالله علیه‌السلام قال: إذا کساها ما یواری عورت‌ها ویطعمها ما یقیم صلب‌ها أقامت معه وإلا طلقها، قلت: فهل یجبر علی نفقة الاخت؟ فقال: لو أجبر علی نفقة الاخت کان ذلک خلاف الروایة.[1]

سندش خوب است، و صحیحه است.

شاید اذا کساها و جملات مربوط به زوجه است؛ ایشان می‌فرمایند این روایت در مقام بیان حدود نفقه است و ناظر به زمان و سایر خصوصیات نیست.

بیان استاد: این روایت ظاهر در ثبوت نفقه پس از زفاف است که اگر بذل نفقه کرد همسر هم باید تمکین کند و ظاهر در این است که تمکین برای بذل نفقه و در خانه خودشان است (ملازمه بین تمکین و بذل نفقه است).

روایت بعد

[۲۷۷۲۷] ۱ ـ محمد بن یعقوب، عن عدة من أصحابنا، عن أحمد بن أبی عبدالله، عن محمد بن عیسی، عمن حدثه، عن شهاب بن عبد ربه قال: قلت لابی عبدالله علیه‌السلام : ما حق المرأة علی زوجها؟ قال: یسد جوعتها ویستر عورت‌ها ولایقبح لها وجها فإذا فعل ذلک فقد والله أدی إلیها حق‌ها، قلت: فالدهن، قال: غبا یوم ویوم لا، قلت: فاللحم، قال: فی کل ثلاثة فیکون فی الشهر عشر مرآت لا أکثر من ذلک، والصبغ فی کل ستة أشهر ویکسوها فی کل سنه أربعة أثواب: ثوبین للشتاء وثوبین للصیف، ولا ینبغی أن یقفر بیته من ثلاثة أشیاء: دهن الرأس والخل والزیت ویقوتهن بالمد فإنی أقوت به نفسی ولیقدر لکل انسان منهم قوته، فإن شاء أکله وإن شاء وهبه وإن شاء تصدق به، ولا تکون فاکهة عامة إلا أطعم عیاله منها ولا یدع أن یکون للعبد عندهم فضل فی الطعام أن (یسنا لهم) فی ذلک شیء ما لم (یسناه لهم فی سائر الایام.[2]

مؤمن باید خوش رو باشد، مهربانی با خانواده اقتدار را از بین نمی‌برد.

شاهد ما فراز اول است که سؤال در مورد مقدار نفقه است و نسبت به اصل نفقه ساکت است.

روایت بعد

971- وَ عَنْ عَلِی ع أَنَّهُ قَالَ: إِذَا لَمْ یجِدِ الرَّجُلُ مَا ینْفِقُ عَلَی امْرَأَتِهِ اسْتُؤْنِی فَإِنْ جَاءَهَا بِشَی‌ءٍ لَمْ یفَرَّقْ بَینَهُمَا وَ إِنْ لَمْ یجِدْ شَیئاً أُجِّلَ وَ فُرِّقَ بَینَهُمَا.[3]

استونی (مهلت داده می‌شود).

وجوب نفقه از زمان عقد به دست نمی‌آید.

روایت تفسیر عیاشی (و لو عیاشی در مقدمه نکته‌ای گفته اما استظهار وثاقت روایات از مقدمه مقبول نیست)

365 عن أبی القاسم الفارسی قال قلت للرضا ع: جعلت فداک إن الله یقول فی کتابه: «﴿فَإِمْساک بِمَعْرُوفٍ أَوْ تَسْرِیحٌ بِإِحْسانٍ﴾»[4] و ما یعنی بذلک قال: أما الإمساک بالمعروف- فکف الأذی و إجباء النفقة، و أما التسریح بإحسان فالطلاق علی ما نزل به الکتاب.[5]

احباء: بخشش نفقه

زمان در حدیث ذکر نشده است و امساک به معروف ظاهر در لحظه عقد است.

پاسخ: امساک به معروف در منزل فرد معنا پیدا می‌کند.

اشکال: تسریح یعنی طلاقش بده پس امساک یعنی طلاق نده و اعم از زمان پرداخت نفقه در زمان عقد است یا پس از زفاف.

روایت بعد

[۲۷۷۵۹] ۱ ـ محمد بن یعقوب، عن محمد بن یحیی، عن محمد بن الحسین، عن صفوان، عن عبد الرحمن بن الحجاج، عن أبی عبدالله علیه‌السلام قال: خمسة لا یعطون من الزکاة شیئا: الاب، والام، والولد، والمملوک، والمرأة، وذلک أنهم عیاله لازمون له.[6]

زمانی که مرأة صادق است و آن زمانی است که در خانه وی باشد نه از زمان عقد. و روایت در مقام بیان افراد عیال است و زمان تلقی عیال مشخص نیست در روایت و در مقام بیان نیست.

روایت بعد

[۱۱۹۳۱] ۴ ـ محمد بن علی بن الحسین فی (العلل) عن محمد بن علی ماجیلویه، عن محمد بن یحیی، عن محمد بن أحمد، عن إبراهیم بن هاشم، عن أبی طالب عبد الله بن الصلت، عن عدّة من أصحابنا، یرفعونه إلی أبی عبد الله علیه‌السلام أنّه قال: خمسة لا یعطون من الزکاة: الولد والولدان والمرأة والمملوک، لأنّه یجبر علی النفقة علیهم.[7]

نحوه اشکال به این روایت هم مثل روایت قبل است.