درس خارج فقه استاد سید محسن حسینی‌فقیه

موضوع: فقه خانواده / نفقه / موارد نفقه واجب / بررسی شروط وجوب نفقه / سبب وجوب نفقه؛ تمکین فعلی یا تقدیری؟

کلام ما در ذکر روایاتی بود که آیت الله شبیری در استفاده از وجوب نفقه به عقد ثابت می‌شود یا خیر، ذکر کردند و به این نتیجه رسیدیم ظهوری از روایات بر مطلب به دست نمی‌آید و مفاد آیات مازاد بر عاشروهن بالمعروف ندارد و یکی از موارد هم پرداخت نفقه است اما نمی‌گوید از زمان عقد است یا خیر. اما قطعاً آن جایی واجب است در خانه شوهر رفته و از شوهر تبعیت می‌کند.

استاد: چطور از زمان رفتن به خانه شوهر استفاده شد؟ ادله لفظی اجمال داشتیم و در ادله لفظی قدر متیقن نداریم، ظهور در زمان رفتن به خانه شوهر هم ندارند، ولی یکی از ادله تا قبل از رفتن به خانه شوهر استصحاب عدم جاری می‌شود و زمان رفتن به خانه شوهر شک ما بر طرف می‌شود.

و حتی قبل از رفتن به خانه شوهر هم شک بدوی است و برائت جاری می‌شود.

ثمره قائل شدن به وجوب نفقه از حال عقد و یا از لحظه به خانه رفتن شوهر چیست؟

اگر وجوب نفقه قبل از عقد ثابت شود؛ پس نشوز هنوز محقق نشده و خانه شوهر نرفته که موضوع نشوز محقق بشود و نفقه واجب است.

ثمره اثباتی

اگر به خانه شوهر رفت و در تمکین زن شک کردیم (ناز می‌کند یا تمکین نمی‌کند)؛ از زمان عقد اگر باشد و تمکین را شرط بدانیم عدم تمکین طبق اصل جاری می‌شود اما اگر نشوز را مانع بدانیم اصل عدم نشوز است ثمره برای تمیکن نشوز است نه ثمره برای زمان وجوب نفقه.

اگر وجوب نفقه را از زمان عقد بدانیم نفقه حین شک در تمکین هم واجب است، اما اگر وجوب از زمان عروسی واجب شده باشد اصل عدم نشوز و نفقه باز هم واجب است و اگر تمکین را شرط بدانیم اصل عدم تمکین و عدم وجوب نفقه است.

بعد از اینکه شوهر از زن درخواست کرد، و شک در تمکین کردیم، نمی‌دانیم تمکین کرده یا نشوز کرده مقتضای اصل مطابق گفته شوهر است یا مطابق گفته زن است؟

اگر قرینه خارجی باشد فبها، اما مقتضای اصل عدم حضور زن است و فرقی بین دو قول نیست.

استاد: چرا فرقی هست اگر تمکین مراد باشد اصل عدم تمکین است و اگر نشوز شرط باشد اصل عدم نشوز است لذا حکم به نفع خانم است.

نکته: مراد آیت الله شبیری از نشوز همان تمکین است و حکم نشوز و تمکین را یکی می‌دانند پس ثمره‌ای ندارد.

شرطیت تمکین فعلی در کلام بزرگان در جلسه بعد خواهد آمد.