درس خارج فقه استاد سید محسن حسینی‌فقیه

موضوع: فقه خانواده / نفقه / موارد نفقه واجب / بررسی شروط وجوب نفقه / نفقه زوجه صغیره

کلام ما در این بود که آیا نفقه زوجه صغیره واجب است یا نه؟

در دو مقام باید بحث شود.

تمتعات از زوجه صغیره جایز است یا نه؟

اگر تمتع نمی‌شود نفقه وی واجب است؟ نفقه در قبال تمکین است و در صورت عدم امکان تمکین نفقه واجب است؟

بحث در مقام اول و جواز تمتع از صغیره بود:

حیثیت اول: تمتع به دخول

حیثیت دوم: تمتع به غیر دخول

محل کلام ما بررسی حکم تکلیفی تمتع به دخول گذشت که گفتیم جایز نیست.

از جهت حکم وضعی اگر دخول به صغیره شود و عیبی به آن وارد شود ضمان آور است

۲۵۱۴۶ _ ۵ ـ وبإسناده عن محمد بن خالد، عن ابن أبی عمیر، عن حماد، عن الحلبی عن أبی عبدالله علیه‌السلام قال: من وطئ امرأته قبل تسع سنین فأصابها عیب فهو ضامن.[1] [2]

ورواه الصدوق فی (الخصال): عن محمد بن الحسن، عن الصفار، عن یعقوب بن یزید، عن محمد بن أبی عمیر، مثله

باب 45 از ابواب مقدمات نکاح

ما در بحث سندب بخاطر تعدد سندی نیاز به بررسی نداریم.

اسناد کلینی به محمد بن خالد الی آخر و دلالت حدیث هم واضح است و روایت از جهت سندی در خصال صدوق هم مشکلی ندارد

سند خصال هم وارد شود

روایت دوم[3]

[۲۵۱۴۵] ۴ ـ وعن عدة من أصحابنا، عن سهل بن زیاد، عن أحمد بن محمد بن أبی نصر، عن عبد الکریم بن عمرو، عن أبی بصیر، عن أبی جعفر علیه‌السلام قال: لا یدخل بالجاریة حتّی یأتی لها تسع سنین أو عشر سنین.[4]

روایت سوم

[۲۵۱۴۸] ۷ ـ وعنه، عن محمد بن یحیی، عن غیاث بن إبراهیم، عن جعفر، عن أبیه، عن علی علیهم‌السلام قال: لا توطأ جاریة لاقل من عشر سنین، فإن فعل فعیبت فقد ضمن.[5]

در این حدیث ده ساله آمده که کنایه از بلوغ است.

صاحب وسائل ده سالگی را حمل بر استحباب می‌کندد و طبق عرض ما ده خصوصیت دارد بنابر دخترانی که ده سالگی حائض می‌شوند.

روایت چهارم

[۲۵۱۴۹] ۸ ـ محمد بن علی بن الحسین بإسناده عن حماد، عن الحلبی، عن أبی عبدالله علیه‌السلام إن من دخل بامرأة قبل أن تبلغ تسع سنین فأصابها عیب فهو ضامن.[6]

روایت از جهت سندی صحیح است.

روایت پنجم

[۲۵۱۵۰] ۹ ـ وبإسناده عن الحسن بن محبوب، عن أبی أیوب، عن حمران، عن أبی عبدالله علیه‌السلام قال: سئل عن رجل تزوج جاریة بکرا لم تدرک، فلما دخل بها اقتضها فأفضاها؟ فقال: إن کان دخل بها حین دخل بها ولها تسع سنین فلا شیء علیه، وإن کانت لم تبلغ تسع سنین أو کان لها أقل من ذلک بقلیل حین دخل بها فاقتضها فإنه قد أفسدها وعطلها علی الازواج فعلی الامام أن یغرمه دیتها، وإن أمسکها ولم یطلقها حتی تموت فلا شیء علیه.[7]

لم تدرک: به سن ادراک و بلوغ نرسیده است.

افضاء: یکی شدن مخرج بول و دم حیض

دلیلی دیگر بر حرمت دخول اجماع است که اجماع مدرکی است؛ سید صاحب عروه ناقل اجماع است، صاحب جواهر جلد 29 صفحه 414، اجماع را تحصیل کرده‌اند.[8]

آیا سایر تمتعات از خانم صغیره جایز است یا نه؟ مثل بوسیدن و تفخیذ و نظر به زوجه صغیره _ آن دختری که 8 ساله است ولی جثه‌اش بزرگتر از سنش است _.

از عبارات برخی عدم الدلیل، دلیل العدم بر عدم حرمت استفاده می‌شود. اصل در زوجه تمتع است الا ما خرج.

سید صاحب عروه جلد 2: حرة او امتا ..... و اما الاستمتاع بما عدا الوطی من النظر و اللمس بشهوة و الضم و التفخیذ فجائز فی الجمیع و لو فی الرضیعة و مرحوم امام نیز در تحریر چنین تعبیری دارند.[9]

آیت الله خویی در حاشیه عروه جلد 32 صفحه 126 دلیل می‌آورند: لعدم الدلیل علی الحرمة بل لعمومات جواز الاستمتاع الزوجه و المملوکه (استمتاع به دخول که خارج شد و باقی تحت عمومات باقی می‌ماند).[10]

ادله دیگر نیز در جلسات بعد خواهد آمد.