درس خارج فقه استاد سید محسن حسینی‌فقیه

موضوع: فقه خانواده / نفقه / موارد نفقه واجب / بررسی شروط وجوب نفقه / نفقه زوجه صغیره

کلام ما در نفقه زوجه صغیره بود و دو صورت آن بیان شد؛ صورت اول هر دو صغیره باشند و صورت دوم فقط زوجه صغیره باشد.

صورت سوم: زوج صغیر و زوجه کبیره باشد

دو قول عمده در مسأله وجود دارد:

    1. نفقه واجب نیست شیخ در خلاف جلد 5 صفحه 113 (تمکین بالفعل محقق نشده ولی او بذل تمکین کرده است و مشکل از ناحیه زوج است)[1] و شیخ در مبسوط جلد 4 صفحه 316 محل کلام ما را بیان می‌کنند و دو قول را اشاره می‌کنند و دلیل عدم نفقه را عدم تمکین می‌دانند و مراد از تمکین هم تمکین محقق بالفعل است.[2]

قول دوم هم این است که زن تمکین کرده و آمادگی تلذذات را دارد و مقصر خانم نیست.

    2. نفقه واجب است

به نظر حقیر هم مکنت نفسه لغیره محقق شده است.

ادله قول اول

دلیل اول

تمکن چون در یک طرف نیست تمکین حاصل نمی‌شود، شرط تمکین امکان است.

دلیل دوم

امتناع از جهت فاعل (زوج) اقوی از جهت زوجه (قابل) است.

دلیل سوم جواهر جلد 31 صفحه 311[3]

خطابات و تکالیف نفقه دادن برای مکلف است حال آنکه شوهر صغیر است. پس خطابات وجوب نفقه شامل زوج نمی‌شود.

پاسخ: پدر زوج و ولی زوج تکلیف دارد

اشکال: دلیلی ناظر بر ولی زوج نداریم و اصل هم عدم وجوب است.

دلیل چهارم

اصل عدم: اصالة البرائه یا استصحاب عدم ازلی

شک می‌کنیم که تکلیفی متوجه وی است یا خیر؟ اصل برائت از تکلیف است.

دلیل پنجم

ارتکاز عرفی: نفقه در مقابل استمتاعات است و حال که تمتع نیست نفقه هم نیست.

البته ما این دلیل را همراهی نمی‌کنیم.

اما دلیل اول و دوم که عدم حصول تمکین است: اگر ما ذات العقد را سبب وجوب نفقه دانستیم نفقه آمده است و تمکین ملاک نیست. پس عقد اگر مقتضی بود و عدم تمکین و نشوز مانع باشد و اصل عدم مانع جاری می‌شود و علیت تام برای وجوب نفقه جاری می‌شود.

اما دلیل سوم که متعلق خطاب نیست؛ خطاب به ولی تعلق می‌گیرد چون ولی در این مقام اقدام بر عقد پسرش کرده است اما ما این پاسخ را همراهی نمی‌کنیم این مصادره به مطلوب است، علم و اقدام ولی موضوع وجوب نفقه را نمی‌سازد.

اما دلیل چهارم که اصل باشد؛ ما در اینجا دلیل داریم و نوبت به اصل نمی‌رسد و دلیل عمومات دال بر وجوب نفقه است و اصل هم عدم تخصیص است.

استاد

چه کسی گفته عمومات شامل محل کلام ما می‌شود و محل کلام ما اینجاست.

ارتکاز عرفی هم اول کلام است و ثابت شده نیست.