درس خارج فقه استاد سید محسن حسینی‌فقیه

موضوع: فقه خانواده / نفقه / موارد نفقه واجب / بررسی شروط وجوب نفقه / نفقه زوج و زوجه مراهقه

کلام ما در بحث نفقه زوجه بود و چند صورت بیان شد.

زوج و زوجه صغیر باشند

هر دو کبیر باشند

زوجه صغیره و زوج کبیر باشد.

زوج صغیر و زوجه کبیر باشد.

زوج و زوجه مراهق باشند (در شرف بلوغ باشند و از ممیزی گذشته باشند) از حالت طفل و غلام و ممیز گذشته باشد ای قارب الحلم و لم یحتلم بعدُ.

علماء عباراتی دارند:

عبارت سید عبد الاعلی در مهذب جلد 25 صفحه 291

حالة المراهقه فیهما الخامس حالة المراهق فی الزوج و امکان التلذذ من الزوجه[1]

حالات فرض مراهق

1. هر دو مراهق

2. زوج مراهق و زوجه کبیره

3. زوج مراهق و زوجه صغیره

4. زوجه مراهق و زوج کبیر

5. زوجه مراهق و زوج صغیر

لکن ما معنای جامع را عرض می‌کنیم که هر دو مراهق باشند.

ایشان مراهق را اینطور معنا می‌کنند: و امکان التلذذ من الزوجه، هنوز به سن بلوغ نرسیده ولی قابلیت تلذذ را دارد.

مقتضای اطلاقات و عمومات وجوب نفقه در این دو فرض اول است (اطلاقات وجوب نفقه زوجه) و یکی از مصادیق وجوب نفقه همین است.

و للاستمتاع و التلذذ مراتب کثیره و المدار صدق عرفی و مع الصدق الکذالک یجب و مع صدق العدم و کذا مع الشک فیه للاصل

شک در قابلیت تلذذ اصل عدم وجوب نفقه است (البته اینجا اصل حکمی جاری می‌شود و ممکن است اصل موضوعی عدم امکان تلذذ هم اینجا جاری شود)

پس در سن مراهقه چون امکان تلذذ است عمومات شامل زوج مراهق می‌شود.

سپس ایشان می‌فرمایند: و لو ادعی الزوج انی اتمتع و اتلذذ فالظاهر قبول قوله (اقرار العقلاء علی انفسهم است) لانه لا یعرف الا من قبله و اقرار علی نفسه بالانفاق.

این قاعده شامل ممیز هم می‌شود و ما طبق قاعده مراهقه نفقه را بر وی واجب میدانیم.

آیت الله سیستانی (جلد 3 صفحه 157)

تثبت النفقه للزوجة فی الزمان الفاصل بین العقد و الزفاف الا مع وجود قرینة علی الاسقاط .... و لا تثبت النفقه للزوجة الصغیره غیر القابلة للاستمتاع منها و کذا الزوجة البالغه الا کان زوج‌ها صغیرا غیر قابل للاستمتاع منه (پس ملاک امکان استمتاع است) و لو کانت الزوجة مراهقة و کان الزوج مراهقا او بالغا او کان الزوج مراهقا و الزوجة بالغا استحقت الزوجة للنفقه مع تمکین‌ها له من نفسها فیما یسعه للاستمتاع منه.[2]

زوجه تمکین دارد و زوج هم هر مقدار می‌تواند از او تمتع ببرد دلیل آیت الله سیستانی هم علی الظاهر عمومات است.

تحریر علامه جلد 4 صفحه 23

الرابع لو کانت الزوجة مراهقة تصلح للوطء (مثلاً نزدیک سن 13 سال است و علامه اینطور مراهق را تعریف می‌کنند) قال الشیخ حکمها حکم الکبیره الا فی فصل واحد و هو ان الخطاب مع الکبیره فی موضع السکنی و التمکین الکامل و ههنا اذا قام ولی‌ها مقامها فی التسلیم استحقت النفقه[3]

شیخ فرموده مراهق مثل کبیره است: کبیره تمکین کامل دارد اما مراهق تمکین کامل ندارد و ولی او را برای تمکین تام تسلیم کرده و لو او الان مراهق است.

اما: و لو لم یکن لها ولی او کان غائبا او منعها (ولی حق پذیرش وطی را نداد) فسلمت هی نفس‌ها وجبت النفقه و ان لم تکن ممن یصح تصرف‌ها لان الزوج استحق القبض و قد حصل و لا اعتبار فی کون المقبوض منه (زوجه) من اهل الاقباض کما لو دفع الثمن و قبض المبیع من صبی.

اشکال شهید ثانی در جلسه بعد خواهد آمد.