درس خارج فقه استاد سید محسن حسینی‌فقیه

موضوع: فقه خانواده / نفقه / موارد نفقه واجب / بررسی شروط وجوب نفقه / امتناع از تمکین قبل از دریافت مهریه

به مناسبت گفتیم آیا همسر قبل از دریافت مهر می‌تواند مانع دخول شود؟

آیا اگر زن بگوید تا مهر نگیرم تمکین دخولی ندارم صحیح است یا خیر؟

روایات بر دو دسته هستند

دسته اول: جواز دخول قبل از اعطاء مهر نیست و حق عدم تمکین را دارد

دسته دوم: قبل از اعطاء مهر هم زوج حق دخول دارد و حق مانع دخول شدن را ندارد.

روایات دسته اول

روایت اول

27024- 1- مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِی بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِی بْنِ فَضَّالٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِی عَنْ عَلِی بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ سُوَیدٍ الْقَلَّاءِ عَنْ أَیوبَ بْنِ الْحُرِّ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا تَزَوَّجَ الرَّجُلُ الْمَرْأَةَ فَلَا یحِلُّ لَهُ فَرْجُهَا حَتَّی یسُوقَ إِلَیهَا شَیئاً دِرْهَماً فَمَا فَوْقَهُ أَوْ هَدِیةً مِنْ سَوِیقٍ أَوْ غَیرِهِ.[1]

بحث سندی حدیث گذشت.

اما بحث دلالی:

صاحب جواهر از این روایت استفاده کراهت کرده (یکره ان یدخل بالزوجة حتی یقدم مهرها او شیئا منه او غیره و لو هدیة لخبر ابی بصیر... و لایحرم للاصل و قصور الخبر عن افادة الحرمه[2] ) بخاطر اصل برائت و اصالة الحل و خبر نسبت به حرمت قصور دارد (چرا خبر قصور دارد؟ مراد ایشان سندا شاید باشد و الا دلالتا قصور ندارد)

شهید ثانی در مسالک جلد 8 صفحه 200: و یکره ان یدخل بالزوجه حتی یقدم مهرها مستند الحکم روایة ابی بصیر عن الصادق علیه السلام و هذا الروایة ورد علی جهة الافضل فاما ان یکون ذلک واجبا او ترکه محذورا فلا لان الروایة قاصره عن افادة التحریم من حیث السند اما الکراهة فیکفی فی‌ها مثل ذلک کالاستحباب.[3]

روایت دوم

27025- 2-[4] مُحَمَّدُ بْنُ یعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یحْیی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیادٍ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْحَارِثِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ[5] النُّعْمَانِ الْأَحْوَلِ عَنْ بُرَیدٍ الْعِجْلِی عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ تَزَوَّجَ امْرَأَةً عَلَی أَنْ یعَلِّمَهَا سُورَةً مِنْ کتَابِ اللَّهِ فَقَالَ مَا أُحِبُّ أَنْ یدْخُلَ[6] حَتَّی یعَلِّمَهَا السُّورَةَ وَ یعْطِیهَا شَیئاً قُلْتُ أَ یجُوزُ أَنْ یعْطِیهَا تَمْراً أَوْ زَبِیباً قَالَ لَا بَأْسَ بِذَلِک إِذَا رَضِیتْ بِهِ کائِناً مَا کانَ.[7]

وَ رَوَاهُ الشَّیخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ مِثْلَهُ[8] .

تعلیم شاید مراد تعلیم مفاهیم بود، و در آن اوائل سواد خواندن هم نداشتند.

حتی: انتهای غایت و یا استثنائیه.

بحث سندی

سند اول

کلینی از محمد بن یحیی و احمد بن محمد بن عیسی عن حسن ابن محبوب عن الحارث بن محمد عن النعمان الاحول عن برید العجلی سند صحیح است.

سند دوم

محمد بن یعقوب و به جای محمد بن یحیی عدة من اصحابنا است عن سهل بن زیاد عن ابن محبوب الخ.... در این سند عدة من اصحابنا و سهل به جای محمد بن یحیی و احمد بن محمد آمدند. عدة من اصحابنا کلینی حتماً یک ثقه بین آنها هستند

سند سوم (سند شیخ)

سند شیخ به حسن بن محبوب از حارث و نعمان و الی آخر مشترک است. سند شیخ هم به حسن بن محبوب هم معتبر است و روایت صحیحه است.

نکته: در این روایت ظاهراً در بین رواة تغییری ایجاد کنیم. حارث بن محمد عن النعمان است و باید بشود حارث بن محمد بن نعمان که یک نفر هستند. لذا علامه مجلسی در مرآة العقول جلد 20 صفحه 108 ابتدا حدیث را مجهول میگویند و شیخ به وسیله تبدیل عن به ابن سند را تصحیح می‌کند.[9]

دلالت حدیث هم بسیار واضح است: یعطیها شیئا غیر از مهر است. و ما احب به معنای حرمت و کراهت هر دو وجود دارد و صراحت در هیچکدام ندارد و حداقل حمل بر کراهت می‌شود. برداشت بنده این است که علاوه بر مهریه باید هدیه‌ای هم بدهد و یعطیها شیئا عطف است و بیان اضافه‌ای است.