درس خارج فقه استاد سید محسن حسینی‌فقیه

موضوع: فقه خانواده / نفقه / موارد نفقه واجب / بررسی شروط وجوب نفقه / تمکین قبل از دریافت مهریه / روایات مانعه

کلام ما در بحث جواز یا عدم جواز دخول قبل از اعطا مهر بود.

دو دسته از روایات وجود دارد.

دسته اول: دال بر عدم جواز دخول قبل از اعطاء مهر که دو روایت خوانده شد.

روایت سوم

27026- 3-[1] وَ قَدْ تَقَدَّمَ فِی حَدِیثِ عُبَیدِ بْنِ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی النَّصْرَانِی یتَزَوَّجُ النَّصْرَانِیةَ عَلَی خَمْرٍ وَ خِنْزِیرٍ ثُمَّ أَسْلَمَا قَالَ ینْظُرُ قِیمَةَ الْخَنَازِیرِ وَ الْخَمْرِ وَ یرْسِلُ بِهِ إِلَیهَا ثُمَّ یدْخُلُ عَلَیهَا.[2]

سند: شیخ طوسی از احمد بن محمد بن عیسی از برقی

و شیخ طوسی از احمد بن محمد بن عیسی از حسین بن سعید از قاسم بن محمد الجوهری از رومی بن زراره از عبید ابن زراره از امام صادق علیه السلام

از افراد سند محمد بن حسن از احمد بن محمد بن عیسی: شیخ القمیین و شیخ تا احمد بن محمد بن عیسی واسطه است و سند شیخ به او در کتاب استبصار جلد 4 صفحه 327 طرقی است:[3]

طریقه اول: شیخ طوسی از محمد بم محمد بن نعمان (شیخ مفید) از جعفر این محمد بن قولویه (صاحب کامل الزیارات از کلینی از احمد بن محمد (عدة من اصحابنا های کلینی صحیح هستند) این طریق صحیح است.

طریقه دوم: شیخ از حسین بن عبید الله غضائری از ابوغالب زراری و هارون بن موسی تلعکبری و جعفر بن محمد بن قولویه و احمد بن ابی رافع صیمری و غیره از کلینی از عدة من اصحابنا از احمد بن محمد بن عیسی

طریقه سوم: شیخ طوسی از احمد بن محمد بن عبدون از احمد ابی رافع و عبد الکریم ابن عبدالله این دو از کلینی و ایشان از عدة من اصحابنا از احمد بن محمد بن عیسی

طریقه چهارم: حسین بن عبیدالله از احمد بن محمد بن یحیی العطار از محمد بن یحیی (صاحب نوادر) از محمد بن علی بن مبحبوب (دیگر در این طریق کلینی نیست)

طریقه پنجم: شیخ مفید و حسین بن عبیدالله و احمد بن عبدون از حسن بن حمزه علوی و محمد بن حسین بزوفری از احمد ابن ادریس از احمد بن محمد بن عیسی اشعری

طریقه ششم: حسین بن عبیدالله و ابو الحسین بن ابی جید از احمد بن محمد بن یحیی العطار از محمد بن یحیی العطار از احمد بن محمد بن عیسی اشعری

در طریق ششم و پنجم بین شیخ و احمد بن محمد سه طبقه وجود داشت و در دیگر طرق چهار طبقه فاصله بود (گاهی ممکن است دو نفر معاصر هم باشند و از هم نقل کنند و نقل از دیگری دال بر اختلاف طبقه نیست.)

طریق شیخ طوسی به احمد بن محمد بن عیسی صحیح است کما اینکه علامه در خلاصه می‌فرمایند صحیح است، مرحوم اردبیلی در جامع الرواة هم در جلد 3 صفحه 479 طریقه را صحیح می‌دانند، مرحوم قهبائی در مجمع الرجال نیز طریق را صحیح می‌دانند.

بیان مناقشه: برخی از افراد در طرق مجهول هستند.

پاسخ: ولی ایشان از طرفی جزء مشایخ اجازه هستند و بزرگانی از آنها نقل می‌کنند و با توجه به همین نکته ایشان ثقه هستند پس این طریق صحیح است.

آیت الله خویی در معجم الرجال جلد 3 صفحه 88:[4] طرق مرحوم شیخ به احمد بن محمد بن عیسی بعضاً به احمد بن محمد بن یحیی بازمیگردد که ضعیف هستند پس روایات شیخ از احمد بن محمد بن عیسی محل توقف است چون مشخص نیست طریق شیخ به ایشان کدام یک از طرق است و نتیجه تابع اخس مقدمات است. آن مواردی که از کتاب نوارد نقل شده جای توقف ندارد چون مورد اعتماد است الا مواردی که از آن استثناء شده است.

گفته شده روایاتی که واسطه بین شیخ و احمد بن محمد عیسی، احمد بن محمد بن یحیی است به محمد بن علی بن محبوب متصل می‌شود (طریق چهارم)، در اینجا شیخ در بحث علی بن محبوب فرموده: روایاتی که از ایشان به واسطه احمد بن محمد بن یحیی نقل شده دو طریق دیگر هم دارد:

1. ابوالمفضل و ابن بطه: تصحیح نشده

2. طریق دیگری نیز وجود دارد که صحیح است و بیان خواهد شد.

پس طریق شیخ به احمد بن محمد بن عیسی مشکلی ندارد.

ادامه سند: شیخ از احمد بن محمد بن عیسی از برقی (معلوم است) از حسین بن سعید اهوازی (ابنا اهوازیین ثقه هستند) از قاسم بن محمد الجوهری (ثقه و لو اینکه واقفی است) از رومی بن زراره از عبید ابن زراره (آل اعین فرزندان زراره).

دلالت حدیث: مهریه خمر و خنزیر بوده است.

دو نکته در روایت؛

نکته اول: آیا بیان حضرت که فرمودند قیمة الخنازیر و الخمر نکته‌ای دارد؟ مهریه خنزیر و خمر بود و در پاسخ حضرت یکی جمع و دیگری مفرد آمده است، شاید خمر، خمر خاصی بوده که تنوین دال بر وحدت است و تنوین خنزیر دال بر نکره بودن است که باید قیمت خوک‌ها به دست بیاید میانگینی به زوجه داده شود.

ممکن است راوی از پیش خود جمع بسته است.

نکته دوم: در روایت قبل بحث هدیه هم مطرح بود و در این روایت فقط تقدیم مهریه است.