درس خارج فقه استاد سید محسن حسینی‌فقیه

موضوع: فقه خانواده / نفقه / موارد نفقه واجب / بررسی شروط وجوب نفقه / تمتع قبل از دریافت مهریه / ادله جواز / تضعیفات مرحوم ابن غضائری

بررسی کتاب الضعفاء ابن غضائری

کلام ما در مورد وثاقت محمد بن سنان بود و عرض شد اعلامی قائل به عدم وثاقت ایشان شدند و در حال بررسی کلمات ایشان بودیم علم هفتم، مرحوم احمد بن حسین بن عبیدالله غضائری است، ایشان در ترجمه محمد بن سنان اینگونه نقل شده که سید بن طاووس در حل الاشکال آورده است و مرحوم تستری از حل الاشکال بیان کرده است: ضعیف غال یضع الحدیث لایلتفت الیه.

ما در جلسات قبل درباره نسبت کتاب به ابن غضائری عرایضی داشتیم و دیدیم برخی از بزرگان در انتساب کتاب به ابن غضائری شک داشتند و دیدیم برخی از بزرگان علی فرض صحة الانتساب در تضعیفات ایشان تردید داشتند. من مطلبی به ذهنم آمد که برخی گفتند تضعیفات ایشان طبق قول به غلو باشد و باید متهمان غلو از سوی قمیین و ابن غضائری را بررسی کنیم، ظاهراً نسبت بین تضعیف شدگان بین قمیین و این غضائری عام و خاص من وجه است.

ماده اجتماع 7 نفر هستند.

1. احد بن محمد بن سیار: قیمون ایشان را از رجال نوادر الحکمة استثناء کردند و اعم از اتهام به غلو است (کتاب نوادر را توثیق کردند الا افرادی خاص) و این فرد را استثناء کردند و ابن غضائری هم با الفاظ تندی در مورد این فرد یاد می‌کند و می‌گوید قول به تناسخ که از شعب غلو در ذات است قائلش احمد بن محمد بن سیار است.

2. جعفر بن محمد بن مالک فزاری: قمیون از رجال نوادر استثناء کردند و ابن غضائری می‌گوید: کل عیوب الضعفاء مجتمعة فیه

3. سهل بن زیاد

4. محمد بن احمد ابوعبدالله رازی جامورانی

5. محمد بن عبدالله بن مهران ابوجعفر کوفی

6. محمد بن علی بن ابراهیم ابوجعفر قرشی معروف به ابوسمینه است.

7. یوسف بن سخت

این 7 نفر هم قمیین و هم ابن غضائری قائل به غلو ایشان شدند. اما آنهایی که قمیون متهم به غلو می‌کنند اما ابن غضائری متهم به غلو نکرده است.

1. احمد بن حسین بن سعید معروف به دندان که قمیون متهم به غلو کردند و ابن غضائری می‌گوید: حدیثه فیما رأیته مسالم

2. حسین بن شاذویه: قیمون: غال کذاب، ابن غضائری: گمان باطل غلو اوست و رأیت له کتابا فی الصلاة سدیدا

3. قاسم بن حسن بن علی بن یقطین: قاسم شعرانی: الاغلب علیه الخیر در تعبیر ابن غضائری

4. محمد ابن اورمه قمی که قمی‌ها قصد کشتن او را داشتند ولی ابن غضائری می‌گوید: حدیثه نقی لافساد فیه

ماده افتراق قمیون گذشت، اما ماده افتراق ابن غضائری

1. عبد الرحمن ابن ابی حماد معروف به ابوالقاسم کوفی صیرفی که قمی‌ها از او روایت نقل می‌کنند حال آنکه ابن غضائری می‌گوید: فی مذهبه غلو

ابن غضائری مبنایی داشته و قمیون مبنای دیگری داشتند و ممکن است یک مبنا باشند و در اینکه چه کسی غالی است با یکدیگر اختلاف داشتند.

اما مرحوم کشی و ابن غضائری چه نسبتی دارند؟ کشی معاصر کلینی در قرن 4 می‌زیسته و صاحب معرفة الناقلین بوده که احوال راویان شیعه و سنی را نگاشته بوده و شیخ طوسی برخی از این کتاب را استخراج کرد و نام اختیار معرفة الرجال را نگاشت که منتخب آن کتاب بود.

ابن غضائری در نیمه دوم قرن 4 بوده پس به احتمال زیاد به کتاب معرفة الناقلین کشی دسترسی داشته.

مشترکات آنها 14 نفر هستند.

1. احمد بن محمد سیاری

2. حسین بن علی بن ابی عثمان معروف به سجاده

3. صالح بن سهل همدانی

4. عبدالله بن قاسم بطل حارثی که کشی او را اهل ارتفاع معرفی می‌کند.

5. فارس بن حاتم

6. محمد بن بحر

7. محد بن حسن بن شمون بصری

8. محمد بن سنان (که محل کلام است)

9. محمد بن عبدالله بن مهران

10. محمد بن علی بن ابراهیم بن موسی ابوسمینه

11. معلی بن خنیس

12. مفضل بن عمر ابوعبدالله جعفی البته کشی در مورد ایشان و معلی دو نوع روایات مادحه و ذامه دارد.

13. منخل بن جمیل کوفی

14. یونس بن ظبیان

پس 14 مشترک داشتند و مشترکات ابن غضائری با قمیین 7 مورد بود.

موارد افتراق کشی از ابن غضائری افرادی هستند.

1. قاسم بن حسن بن علی بن یقطین

2. محمد بن فرات

3. ابوالعباس طرفانی

4. اسحاق بن محمد

و همینطور و بنده این تحقیق را دیگران انجام دادند. بقیه افراد را مراجعه کنید.

موارد افتراق ابن غضائری از کشی و کشی غلو را بیان نکرده و رابطه ابن غضائری و کشی هم عام و خاص من وجه است.

معروف است نجاشی و ابن غضائری نزد حسین بن عبیدالله پدر ابن غضائری درس می‌خواندند و نجاشی در شرح حال علی بم محمد بن شیران: کنا نجتمع معه عند احمد بن الحسین، از ظاهر این عبارت استفاده می‌شود که نجاشی شاگرد ابن غضائری بوده پس نجاشی شاگرد پدر و پسر بوده.

ولی مواردی است که ابن غضائری در نجاشی تأثیر کرده و گاهی نجاشی به این تأثیر اشاره کرده و نسبتشان باز هم عموم و خصوص من وجه است.

موارد اشتراک ابن غضائری و نجاشی

1. احمد بن علی ابوالعباس رازی که ابن غضائری غالی می‌داند و نجاشی اتهام را با قیل نقل می‌کند.

2. خیبری ابن علی

3. سهل بن زیاد

4. عبد الرحمن ابن ابی حماد ابوالقاسم کوفی صیرفی

5. عبدالله بن عبدالرحمن اصم مسمعی بصری تا 13 نفر که توسط ابن غضائری و نجاشی تضعیف شدند.

افرادی که ابن غضائری غالی دانسته ولی نجاشی از جهت غلو تضعیف نکرده است مثل محمد بن سنان.

ابن غضائری و شیخ

اما موارد افتراق ابن غضائری از شیخ و مواردی هستند ابن غضائری تضعیف کرده و غالی دانسته و شیخ توثیق و مدح کرده است.

جعفر بن محمد بن مالک

معلی بن خنیس

مفضل بن عمر

و مواردی است که ابن غضائری متهم نمی‌داند ولی شیخ در مورد اتهام به غلوشان ساکت است.

مثل: احمد بن حسین بن سعید ابن غضائری غالی نمی‌داند ولی شیخ رفع اتهام غلو نکرده است و یا قاسم بن حسن بن علی بن یقطین که ابن غضائری الاغلب علیه الخیر می‌داند اما شیخ نه، محمد بن اورمه قمی روایات غالیانه از او را جعلی می‌داند ولی شیخ می‌گوید فی روایاته تخلیط اخبرنا بجمیعها الا ما کان فیها من تخلیط او غلو یعنی ضمناً روایات غلو آمیز دارد. اما ابن غضائری روایات محمد بن اورمه که دارای غلو است را جعلی می‌داند.

موارد افتراق دیگری هم دارد: احمد بن هلال عبرتائی، اسحاق بن محمد بصری، حسین بن عبیدالله قمی، حسن بن محمد بن بابا، و موارد دیگر که 14 نفر هستند.

پس عده‌ای حدوداً 50 نفر ابن غضائری متهم به غلو کرده که بزرگان رجالی هم آنها را متهم به غلو کردند، افرادی هم فقط از طرف ابن غضائری مورد اتهام هستند: جحدر بن مغیرة الطائی، جعفر بن اسماعیل منقری، جعفر بن محمد بن مفضل، جعفر بن معروف، جماعة بن سعد، خلف بن محمد، صالح بن عقبه، عبدالله بن بکر، عبدالله بن سالم، قاسم بن ربیع صحاف کوفی، محمد بن احمد ابوعبدالله رازی، معلی بن راشد قمی، یوسف بن سخت، یونس بن بهمن.

پس منفرداتی ابن غضائری داشته و منفردات وی اشکال دارد از این جهت که اگر در اسناد کتب اربعه باشد و سایرین میگویند ثقه هستند.

میگویند در 6 نفر مشکل نیست:

جحدر بن مغیره، جعفر بن اسماعیل منقری، جعفر بن معروف، خلف بن محمد، عبدالله ابن سالم و معلی بن راشد روایتی در کتب اربعه و کامل الزیارات و تفسیر علی بن ابراهیم نیستند. بله در کتب دیگر شیعه مثل بحار از اینها نقل شده است و 8 نفر دیگر باقی است که ابن غضائری غالی می‌داند و دیگران غالی نمی‌دانند.