درس خارج فقه استاد سید محسن حسینی‌فقیه

موضوع: فقه خانواده / نفقه / موارد نفقه واجب / بررسی شروط وجوب نفقه / تمتع قبل از دریافت مهریه / ادله جواز / تضعیفات مرحوم ابن غضائری

بررسی کتاب الضعفاء ابن غضائری

کلام ما در بحث اثبات و یا رد محمد بن سنان رحمة الله علیه است و عرض شد اعلامی ایشان را ثقه ندانسته و متهم به غلو یا تضعیف کردند، یکی از افراد احمد بن حسین بن عبیدالله غضائری بود و به مناسبت مطالبی درباره ایشان و کتابشان بیان شد و نسبت سنجی تضعیفات ایشان با تضعیفات سایر رجالیان اشاره شد و در پایان این نکته را اشاره می‌کنیم.

8 نفر باقی ماندند که متهمین اسناد کتب اربعه چه باید کرد که ابن غضائری ایشان را ضعیف دانسته‌اند و در سلسله اسناد کتب اربعه هستند.

برخی گفته‌اند صاحبان کتب اربعه شهادت ندادند که اسناد کتب ما صحیح است الا صدوق که در مقدمه آورده‌اند: و لم اقصد فیه قصد المصنفین فی ایراد جمیع ما رووه بل قصدت الی ایراد ما افتی به و احکم بصحته و اعتقد فیه انه حجة فیما بینی و بین ربی، یعنی روایات در کتاب من صحیحه است پس رواة آن هم ثقه هستند و این با تضاد در تضعیفات ابن غضائری هستند.

پاسخ: صحت در نزد قدما با صحت نزد متأخرین متفاوت است و صحیح نزد صدوق یعنی روایت همراه باشد با قرائنی که موجب اطمینان و وثوق به صدور روایت می‌شوند، یکی از قرائن وجود حدیث در اصول اربعمائه بود، یکی از آنها تکرار حدیث در یک یا چند اصل با طرق مختلف بود، یکی وجود حدیث در اصلی که منتسب به یکی از اصحاب اجماع باشد و صدوق ادعای وثاقت رواة را نکردند.

افراد مختلفی مطرح هستند و نتیجه این است که 50 نفر از طرف ابن غضائری متهم به غلو شدند از این 50 نفر 30 نفر که 60 درصد باشد توسط نجاشی هم تضعیف شدند الباقی را یا نجاشی ذکر نکرده و یا توصیفی در مورد حال آنها ندارد و یک مورد است که ابن غضائری متهم به غلو شده و نجاشی توثیق کرده است، محمد بن بحر رهنی نرماشیری که نجاشی با اشاره به کلام ابن غضائری می‌گوید: قال بعض اصحابنا انه کان فی مذهبه ارتفاع و حدیثه قریب من السلامة و لا ادری من این قیل ذلک، قریب من السلامة کلام نجاشی است پس نجاشی در این مورد با ابن غضائری اختلاف دارد.

بنده عرض می‌کنم شاید و حدیثه قریب من السلامه دنباله کلام ابن غضائری باشد این جمله آخر عبارت نجاشی است که من این قیل ذلک که نجاشی از این تعجب کرده چطور غالی است که حدیثش سالم است.

البته برخی گفتند مراد نجاشی شاید کلام کشی است که کان من الغلاة و موارد افتراق نجاشی از ابن غضائری مواردی است که بیان کردند.

شیخ طوسی هم در مقدمه فهرست از دو کتاب ابن غضائری نام می‌برد و ادعا دارند تلف شدند و از کتاب الضعفای ابن غضائری مطلع نبوده و بعداً چطور رسیده به حل الاشکال خدا می‌داند.

اسامی رواة کتاب شیخ را که بررسی می‌کنیم: شیخ در برخی اتهام غلو را نقل کرده است، فایده این نقل این است که در برخی موارد ابن غضائری ممکن است برخی اتهامات او پایه درستی نداشته باشد و نسبت متهمین به غلو در عبارات شیخ و ابن غضائری عام و خاص من وجه هستند.

برخی‌ها مشترک هستند: احمد بن علی ابوالعباس رازی، حسن بن علی بن ابی عثمان معروف به سجاده، طاهر بن حاتم بن ماهویه قزوینی که این غضائری فاسد المذهب می‌داند و مرادش همان غلو است. فرات بن احنف عبدی، محمد بن بحر رهنی، محمد بن حسن بن جمهور، محمد بن حسن بن شمون بصری، محمد بن سلیمان دیلمی، محمد بن عبدالله بن مهران، محمد بن علی بن ابراهیم معروف به ابوسمینه.

برخی از متهمین به غلو در نظر شیخ ضعیف هستند اما متهم به غلو نیستند.

ابراهیم بن اسحاق احمری: شیخ متهما فی دینه می‌داند، احمد بن محمد بن سیار معروف به سیاری، سهل بن زیاد جالب است سهل بن زیاد در فهرست تضعیف و در رجال توثیق کرده است.

افرادی توسط ابن غضائری تضعیف شدند و با تضعیفات شیخ و کشی و نجاشی عام و خاص من وجه است.

پس عده‌ای که فرمودند ابن غضائری کثیر الجرح بوده شاید نسبت کامل و صحیحی نباشد چون برخی‌ها را افرادی جرح کردند ولی ایشان جرح نکردند، ولی برخی‌ها بالعکس که دیگران توثیق کردند و ابن غضائری جرح کرده است بله اگر تعداد معتنا به باشد ولی اگر معتنا به نباشد چنین مطلبی صحیح نیست.

برخی گفته‌اند افرادی که ابن غضائری غالی دانسته و دیگران اتهام غلو ندارند به انفراد ابن غضائری به غلو نمی‌توان اخذ کرد و له وجه.

برخی گفته‌اند پس از این انفراد ابن غضائری در جرح و توثیق، اینکه ماده افتراق طرفینی دارد پس شهادات ابن غضائری به توثیق و جرح حدسی بوده و الا اگر حسی باشد مثل سایر باید می‌بود اما اینکه در جمعی اختلاف دارند پس فهمیده می‌شود حدسی بوده است پس تضعیفات وی معتبر نیست.

برخی هم کتاب الضعفاء برای ابن غضائری نیست.

برخی انتساب را قبول اما به تضعیفات ایشان اعتنا نکردند.

چند نفر هستند که ابن غضائری تضعیف و دیگران تصحیح کردند و بالعکس (برای تحقیق)

تم الکلام در بحث علم هشتم که مرحوم احمد بن حسین بن عبیدالله غضائری است و در علم هفتم که شیخ طوسی است بحث را ادامه می‌دهیم.