درس خارج فقه استاد سید محسن حسینی‌فقیه

موضوع: فقه خانواده / نفقه / موارد نفقه واجب / بررسی شروط وجوب نفقه / تمتع قبل از دریافت مهریه / ادله جواز / ادله اثبات وثاقت محمد بن سنان

کلام ما در این بود که آیا محمد بن سنان ثقه است یا خیر و در جلسه گذشته اشاره کردیم که از مجموع ادله و نقد و ایرادها که وثاقت ایشان ثابت است.

دو سه نکته دیگر هم اشاره کنیم و فردا به ادامه بحث روایات می‌پردازیم که طلب مجامعت زوج از زوجه قبل از اعطا مهر جایز است یا نه؟

در مورد وثاقت محمد بن سنان یکی از شبهاتی که مطرح شده این است که روایات ایشان وجاده بوده، وجاده یکی از راه‌های اخذ از حدیث است.

گاهی قرائت و املاء استاد برای شاگرد است، گاهی شاگرد متنی برای استاد می‌خواند و استاد تأیید می‌کند و گاهی استاد املاء می‌کند مثل امالی مفید و صدوق و طوسی و گاهی قرائت است و شاگرد برای استاد و تأیید استاد است. گاهی مناوله است یعنی کتاب و یا جزوه‌ای را استاد به شاگرد اجازه اخذ می‌دهد و شاگرد رونویسی می‌کند به استناد از استاد و ناوله هذه الکتاب را. گاهی هم وجاده است یعنی متنی را پیدا کرده که این متن را به استاد عرضه نکرده است و استاد اجازه نداده بلکه وجاده بوده مثل مراجعه ما به کافی که وجاده ای است.

پس ادعا شده محمد بن سنان روایاتش وجاده ای است و ایوب بن نوح می‌گوید من روایاتی از محمد بن سنان نوشتم ولی روایت نمی‌کنم چون قبل از مرگش گفته: کلما حدثتکم به لم یکن لی سماع و لاروایة انما وجدته.

کتاب اختیار معرفة الرجال شیخ (تلخیص رجال کشی جلد 2 صفحه 795)

و اصلاً محمد بن سنان باشد باز هم نمی‌شود به روایات او اخذ کرد چون نقل‌های ایشان وجاده ای است.

پاسخ

اولاً اگر انتساب کتابی به مؤلف آن ثابت باشد وجاده هم معتبر است مثل نقل ما از کافی کلینی و انتساب آن مشخص و وجاده ما معتبر است و گویا کلینی برای ما روایت یا املاء کرده است. صرف وجاده مضر به نقل نیست. و محمد بن سنان با این شخصیت از جایی که معتبر نباشد نقل نمی‌کند. من و شما نقل غیر معتبر نداریم و ایشانی که در عصر سه امام بوده از غیر معتبر نقل کند؟

ثانیاً

با توجه به روایاتی که محمد بن سنان بدون واسطه از ائمه نقل می‌کند چطور سخن ایوب ابن نوح را می‌پذیریم که تمام نقل‌های او وجاده ای بوده حال آنکه در برخی احادیث شخصاً از امام نقل می‌کند.

ثالثاً

اصلاً این کلام ایوب بن نوح در مقام دفاع از محمد بن سنان است چون حمدویه ابن نصیر می‌گوید دفتری به او دادند که در آن احادیث محمد بن سنان بود و گفت اگر خواستی چیزی بنویسید این کار را انجام بدهید من هم از محمد بن سنان مطالبی نوشتم ولی برای شما نقل نمی‌کنم. کتبت احادیث محمد بن سنان عن ایوب ابن نوح و در نقلی آمده ایوب بن نوح دفتری به من داد که احادیثی از محمد بن سنان در آن بود و نقل از آن اشکال ندارد و در تعبیری دارد: کتبت احادیث محمد بن سنان عن ایوب بن نوح.آن

پس خود ایوب بن نوح احادیث محمد بن سنان را روایت می‌کرده است.

رابعاً

احسنت به محمد بن سنان که به نقل اکتفا نکرده و به کتاب صاحب کتاب هم علاوه بر نقل از کتاب دار ها مراجعه می‌کرده است. و به اصول هم مراجعه می‌کرده و اکتفاء به نقل واسطه‌ای نمی‌کرده و به کتاب شخص هم مراجعه می‌کرده است چون شاید در شنیدار مشکلی ایجاد شود و این حسن عمل و احتیاط محمد بن سنان است.

و آنچه قابل وجاده نبوده واسطه‌ای نقل می‌کرده است.

خامسا

تعبیر کرده که من اراد المعضلات فالی که مرحوم کشی در جلد 2 صفحه 796 بیان کردند و من اراد الحلال و الحرام فعلیه بالشیخ یعنی صفوان بن یحیی پس بنابر این محمد بن سنان ثقه نیست و غالی است لکن برداشت دیگری از این متن می‌شود که معضلات به معنای فهم اعتقادات است و پایبند نبودن به حلال و حرام استفاده نمی‌شود و روایات عقیدتی را من بلدم و اعلمیت صفوان را در فقه اقرار کرده است بعلاوه اینکه اهل بیت فرمودند حدیثنا صعب مستصعب پس تضعیف محمد بن سنان بخاطر این بوده که روایات معضله را نقل مکیرده است.

شیخ مفید با آن عظمت تعبیری که درباره محمد بن سنان گفته: انه من خاصة الکاظم علیه السلام و ثقاته و اهل الورع و العلم و الفقه من شیعته ممن روی النص علی الرضا و تعبیرات دیگری که خوانده شد.