درس خارج فقه استاد سید محسن حسینی‌فقیه

موضوع: حجاب بانوان / بررسی ادله جواز الزام حکومت اسلامی بر حجاب / بررسی دلیل دوازدهم (ادله امر به معروف و نهی از منکر)

کلام ما در ادله قائلان جواز الزام حکومت اسلامی نسبت به حجاب بود. بعض از ادله را خواندیم. امروز کلام در بعضی دیگر از ادله وارد خواهد شد.

ما بحث ولی فقیه را به دلیل حیطه گسترده اختیاراتش خارج کردیم که اگر بخواهد ورود کند محل بحث تغییر پیدا می‌کند. ولی در عین حال بعضی از آقایان در این مبحث وارد شده‌اند، که صلاحیت ولی فقیه را در تنفیذ احکام و حدود بررسی کرده‌اند، از این جهت که در مواردی که برای آنها حد وارد نشده، می‌تواند اجرای حد کند یا خیر و ... .

دلیل دوازدهم: امر به معروف و نهی از منکر

یکی دیگر از دلایل که مطرح کرده‌اند، ادله امر به معروف و نهی از منکر است. پر واضح است که انسان باید عهده‌دار مقابله با هر ظاهر منکری شود، چه منکر، فردی باشد و چه اجتماعی.

حکومت اسلامی هم یکی از اختیاراتش نهی از منکر است. فرقی هم نمی‌کند که به عنوان اولی حرام شده باشد یا به عنوان ثانوی. مانند احتکار که به عنوان ثانوی حرام است.

حال یکی از انحا نهی از منکر، وضع کردن یک سری از عقوبت‌هاست برای مرتکبین منکر. البته باید تلاش‌های ارشادی دیگری هم با مراعات اولویت در مراتب صورت بگیرد.

سوال 1: عقوبت چه چیزهایی می‌تواند باشد؟ (کیفیت و نحوه عقوبت چیست؟)

جواب: پر واضح است که هر عقوبتی باید مناسب با جرم باشد.

سوال 2: ادله نهی از منکر تا چه مرحله ای را شامل می‌شود؟ یعنی آیا علاوه بر نهی زبانی یا عملی، مراتب دیگری هم از نهی وجود دارد که بتوانند اجبار یا الزام را برساند؟

در اینجا به روایتی از ابن بصیر در باب نهم از ابواب نهی از منکر و امر به معروف وسائل اشاره می‌کنیم:

٢ ـ وعنهم عن أحمد ، عن عثمان بن عيسى ، عن سماعة ، عن أبي بصير ، في قول الله عزّ وجلّ : ﴿قوا انفسكم وأهليكم نارا ﴾[1] قلت : كيف أقيهم؟ قال : تأمرهم بما أمر الله ، وتنهاهم عما نهاهم الله ، فان أطاعوك كنت قد وقيتهم ، وإن عصوك كنت قد قضيت ما عليك.[2]

سوال کردند چگونه اهل و عیال خود را از آتش نگه دارم، حضرت می‌فرمایند: خانواده خود را به آن چیزی امر کن که خداوند آنها را با آن امر کرده است و از آن چیزهایی نهی کن که خداوند آنها را از آن چیزها نهی کرده است.

ظهور روایت در امر است که اگر اطاعت کردند که نعم المراد و اگر عصیان کردند آنچه بر ذمه تو بوده از گردن تو برداشته شده است. پس یکی از ادله جواز الزام ادله امر به معروف و نهی از منکر است که به صورت گسترده بررسی خواهد شد.