درس خارج فقه استاد سید محسن حسینی‌فقیه

موضوع: حجاب بانوان / بررسی ادله جواز الزام حکومت اسلامی بر حجاب / بررسی دلیل دوازدهم (ادله امر به معروف و نهی از منکر) / بررسی روایات باب

در جلسه گذشته وارد نقد و بررسی دلیل نهی از منکر شدیم. نسبت به اینکه از این دلیل استفاده کنیم تا جواز الزام و بلکه بالاتر، یعنی وجوب اقدام عملی برای حکومت اسلامی در جلوگیری از بی حجابی را ثابت کنیم.

به چند نکته باید توجه شود:

اول اینکه: معنای معروف و منکر چیست؟

دوم اینکه: آیا همه موارد به مرحله آخر که قتال هست می‌رسد یا خیر؟

سوم اینکه: آیا هدف از این کار حفظ کرامت انسانی است یا جلوگیری از فساد و افساد در جامعه؟

چهارم اینکه: در مراتب امر به معروف که یکی از آنها انکار به قلب است و دیگری به لسان و دیگری به ید؛ مراد از ید چیست؟ باید گفت مراد از ید عمل می‌باشد یا عمل حسن خود شخص آمر و ناهی؟

ولی اگر بی حجابی سر از یک افساد عملی اجتماعی درآورد، باید جلوی افساد را گرفت. اما واضح است که آنها در مراتب بالا هستند. نکته بعدی اینکه آیا در روایاتی که بحث ید مطرح شده است، دلالت صریح است که ضرب و جرح مباح می‌باشد یا خیر؟ معلوم شد که باید انکار قلبی باشد و سپس انکار زبانی و خودمان هم به گفته خودمان عمل نماییم. در مرحله بعد نوبت می‌رسد به ضرب و جرح که آن هم به اذن حاکم است و فقط در مواردی است که حاکم مجاز به اذن می‌باشد.

نکته بعدی چند آیه را اگر دقت کنید:

﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِمَّا رَزَقْنَاكُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَ يَوْمٌ لَا بَيْعٌ فِيهِ وَلَا خُلَّةٌ وَلَا شَفَاعَةٌ ۗ وَالْكَافِرُونَ هُمُ الظَّالِمُونَ﴾ [1]

﴿وَلَوْ شَاءَ رَبُّكَ لَآمَنَ مَنْ فِي الْأَرْضِ كُلُّهُمْ جَمِيعًا ۚ أَفَأَنْتَ تُكْرِهُ النَّاسَ حَتَّىٰ يَكُونُوا مُؤْمِنِينَ﴾[2]

که می فهمیم در آن ها الزام در عقاید راه ندارد و الزام، علی القاعده الزام در احکام است و این احکام کدام احکام هستند؟ چیزهایی می‌باشند که امنیت و ثبات جامعه را به خطر بیاندازد.

نکته: صاحب وسائل در باب سوم از کتاب امر به معروف و نهی از منکر قائل هستند که اولا وجوب نهی به قلب ثم بلسان ثم بالید و حکم القتال علی ذلک و اقامه الحدود.

٣ ـ باب وجوب الامر والنهي بالقلب ثم باللسان ثم باليد، وحكم القتال على ذلك واقامة الحدود

[ ٢١١٦٢ ] ١ ـ محمد بن يعقوب ، عن عدة من أصحابنا ، عن أحمد بن محمد بن خالد ، عن بعض أصحابنا ، عن بشر بن عبدالله ، عن أبي عصمة قاضي مرو ، عن جابر ، عن أبي جعفر عليه‌السلام ـ في حديث ـ قال : فانكروا بقلوبكم ، والفظوا بألسنتكم ، وصكوا بها جباههم ولا تخافوا في الله لومة لائم ، فإن اتّعظوا والى الحق رجعوا فلا سبيل عليهم إنما السبيل على الذين يظلمون الناس ويبغون في الارض بغير الحق أولئك لهم عذاب أليم ، هنالك فجاهدوهم بأبدانكم وابغضوهم بقلوبكم ، غير طالبين سلطانا ، ولا باغين مالا ، ولا مرتدين بالظلم ظفراً ، حتى يفيؤا إلى أمر الله ويمضوا على طاعته.

ورواه الشيخ بإسناده عن أحمد بن محمد بن خالد مثله [١].

[ ٢١١٦٣ ] ٢ ـ وعن علي ، عن أبيه ، عن ابن أبي عمير ، عن يحيى الطويل ، عن أبي عبدالله عليه‌السلام قال : ما جعل الله بسط اللسان وكف اليد ، ولكن جعلهما يبسطان معا ويكفإن معاً.[3]

همه این موارد از موارد احکام اجتماعی هستند و از ساختار آنها چنین برداشت می‌شود که ید به عمل خود فرد بازگشت می‌کند.

٩ ـ الحسن بن علي بن شعبة في ( تحف العقول ) عن الحسين عليه‌السلام قال : ويروى عن علي عليه‌السلام اعتبروا أيها الناس بما وعظ الله به أولياءه من سوء ثنائه على الاحبار ، إذ يقول : ﴿لولا ينهاهم الربانيون والاحبار عن قولهم الاثم﴾ وقال : ﴿ لعن الذين كفروا من بني اسرائيل﴾ ـ إلى قوله ـ ﴿لبئس ما كانوا يفعلون﴾ وإنما عاب الله ذلك عليهم لانهم كانوا يرون من الظلمة المنكر والفساد فلا ينهونهم عن ذلك رغبة فيما كانوا ينالون منهم ، ورهبة مما يحذرون ، والله يقول : ﴿فلا تخشوا الناس واخشون﴾ وقال : ﴿المؤمنون والمؤمناط بعضهم أولياء بعض يأمرون بالمعروف وينهون عن المنكر﴾ فبدا الله بالامر بالمعروف والنهي عن المنكر فريضة منه لعلمه بأنها اذا أديت وأقيمت استقامت الفرائض كلها هيهنا وصعبها، وذلك أن الامر بالمعروف والنهي عن المنكر دعاء إلى الاسلام مع رد المظالم، ومخالفة الظالم وقسمة الفيء والغنائم ، وأخذ الصدقات من مواضعها ووضعها في حقها. [4]

از تحف نقل شده است، ما برداشت خودمان را از کلمه ید گفتیم اما اگر مسئله مهم می‌باشد که چارچوب اسلام به خطر بیفتد، باید به شدت با آن برخورد کنید و در همین رابطه صاحب وسائل بابی دارد به عنوان باب وجوب حجر فاعل منکر و توسل الی ازالته بکل وجه ممکن.

باید احادیث و سند و دلالت آنها بررسی شود که آیا ربطی و ظهوری در بحث ما دارد یا خیر؟