درس خارج فقه استاد سید محسن حسینی‌فقیه

موضوع: حجاب بانوان / بررسی محدوده حجاب بانوان / حکم وجوب پوشاندن وجه و کفین در نماز

کلام در مورد این بود که زن‌ها در حال نماز کدام یک از اعضاء بدن خود را باید بپوشانند، چه ناظری باشد و چه نباشد، چه مرد و چه زن باشد، چه محرم و چه نامحرم باشد که این جهت در حال حاضر محل کلام ما نیست. حتی اگر یک زن در اتاق تنها باشد و ناظری هم نباشد، باز هم به اعتبار اینکه در حال نماز است، پوشش برای او واجب است. همانطور که اگر زنی در حال اِحرام باشد، پوشش بر او واجب است، ولو احدی او را نبیند. یعنی خالق، خودش حریم مهمی است.

گفتیم که زن باید همه‌ی بدن را بپوشاند، إلا ما خَرَج. از جمله قسمت‌هایی که باید بپوشاند سر، موهای سر، گردن (بنا بر احتیاط واجب) و گوش‌ها بود و رسیدیم به صورت که اثبات شد پوشاندن آن واجب نیست، حتی نه فقط مقداری که در وضو باید شسته شود، بلکه مازاد بر مقدار شسته شدن در وضو. لذا بین گوش و مقداری که پوشاندن آن بیشتر از مقدار بین انگشت وسط و انگشت شصت واجب نیست. البته بعضی‌ها می‌گویند مقدار وضو ملاک است و آن مقدار را احتیاطاً بپوشاند. ولی طبق فن و اسلوب صناعی بحث، لازم نیست بپوشاند.

حال وارد بحث پوشاندن کفّین (دو دست) می‌شویم. بین آقایان در مورد وجوب ستر و عدم ستر کفین اختلاف وجود دارد. مشهور، هم شیعه و هم سنّی قائل به استثنا هستند. یعنی گفته‌اند به نظر ما پوشاندن کفین هم در نماز واجب نیست. حتی بعضی‌ها بر این مطلب ادعای اجماع کرده‌اند و گفته‌اند امامیه و غیر امامیه بر این مسئله اجماع دارند. حرف اول.

صاحب حدائق در جلد 7 قائل به این مطلب شده و می‌فرمایند باید کفین را بپوشاند. ما نصوصی داریم که می‌تواند یک دِرع و یک خِمار داشته باشد.

چه زمانی می‌توانیم بگوییم پوشاندن کفین در نماز واجب نیست؟ وقتی که بتوانیم اثبات کنیم که درع و خمار، کفین را نمی‌پوشاند. ایشان می‌فرمایند درع و خمار لازم است، ولی شما برای اینکه اثبات کنید پوشاندن دست از انگشتان تا مچ بر زن واجب نیست، باید اثبات کنید که این محدوده زیر پیراهن قرار نمی‌گیرد و این اول کلام است.

ایشان می‌خواهد بگوید شاید پیراهن بلند بوده است، لذا می‌فرمایند چون احتمال دارد درع‌های (پیراهن‌ها) آن زمان آستین‌های گشاد و بلند داشته و دست را هم می‌پوشانده است و ایشان می‌فرمایند ما که نمی‌دانیم. لذا شک در اینکه در زمان پیغمبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) و اهل بیت ساتر کف و قدمین بوده‌اند یا خیر، می‌گوییم انشاءاله در این مورد تغییری حاصل نشده است.

وقتی حضرت می‌فرمایند تُجَلِّلُ بها، منظور این است که آیا بیشتر از آن مقداری که درع و قیمص می‌پوشانده، بپوشاند؟ حضرت در مقام بیان به این مطلب رسیده‌اند که حالا که قمیص از سر انگشتان تا مچ را نمی‌پوشاند و به جای خمار، ملحفه می‌انداختند، پس ملحفه از سر انگشتان تا مچ را بپوشاند.

به علاوه اجماع داریم که سیره این بوده که یک نفر را نداریم که تا زمان مرحوم علامه و بعد از ایشان و شهیدین گفته باشند که ستر کفین در نماز واجب است. پس مشخص می‌شود که دلیل بر وجوب نداشتند و سیره کاملاً قائم بر باز بودن بوده است. لذا کفین در مسئله ما نحن فیه مشکلی ندارد.

آیت‌الله خویی در مقابل سخن صاحب حدائق می‌فرمایند سخن ایشان خوب است، اما یک شرط دارد و آن اینکه ما اول باید دلیلی می‌داشتیم که ستر همه بدن واجب است و بعد می‌خواستیم بعضی از قسمت‌ها را تخصیص بزنیم و در اینکه این کفین هم در دایره مخصّص داخل است یا خیر شک می‌کردیم و می‌گفتیم ستر تمامی بدن که واجب بوده، پس این هم واجب است.

آیت‌الله خویی می‌فرمایند وجوب ستر را از کجا می‌فهمیم؟ از نصوصی که می‌گوییم، می فهمیم. لذا ممکن است دعوا را بر عکس کنیم و بگوییم مقتضای اطلاق در این اخبار اکتفا به ما صَدَقَ علیه الدرع و الخمار است. چون روایاتی نداریم که تمام بدن را باید بپوشاند، إلا ما خَرَج.

این فتوای آقایان است که در رساله‌ها و روایات اینطور فتوا می‌دهند و می‌گویند اگر زن با درع و خمار نماز بخواند، نمازش درست است. ایشان می‌فرمایند هر چیزی که اصطلاحاً درع و خمار در آن صادق باشد و چه کفین و قدمین را بپوشاند و چه نپوشاند.

مقدار متیقنِ ستر درع و خمار در آن زمان چقدر بوده است؟ غیر از دست. پس مازاد بر آن را شک می‌کنیم و می‌گوییم آیا پیراهن‌های آن زمان که تا مچ را می‌پوشانده، مازاد بر مچ را که داخل درع و خمار بوده هم می‌پوشانده است؟ نمی‌دانیم.

ایشان می‌فرمایند از وجوب ستر زائد بر مقدار متیقن. طبعاً ایشان می‌فرمایند ما اگر در ابتدا عنوان عامّی داشتیم که ستر همه‌ی بدن واجب است، موارد تخصیصی داشتیم که می‌گفت قطعاً صورت خارج شده است، اما آیا دست تا مچ هم خارج شده یا خیر؟ شک می‌کردیم و می‌گفتیم داخل در عام باقی می‌ماند.

اما فرض بر این است که ما عام نداریم. ایشان می‌فرمایند واقعاً آیا آستین‌ها و دامن لباس‌ها آنقدر از همه طرف بلند بوده که حتی دو دست و دو پا را می‌پوشانده و زن با این شرایط می‌توانسته در خانه کار کند یا از خانه بیرون برود؟ آیت‌الله خویی می‌فرمایند به فرض هم که اینطور بوده، ولی آیا همه‌ی زن‌ها در آن زمان اینگونه لباس می‌پوشیدند؟ خیر. بنابراین آنچه که صحیح است قول مشهور در ما نحن فیه است. پس در نماز پوشاندن دست از سر انگشتان تا مچ دلیلی بر وجوبش پیدا نشد.