درس خارج فقه استاد سید محسن حسینی‌فقیه

موضوع: حجاب بانوان / بررسی محدوده حجاب بانوان / حکم مقدار واجب پوشش نسبت به مماثل

به مقدار ستر و پوشش زن‌ها در مقابل مرد نامحرم اشاره شد. همچنین نظر مرد نامحرم به بدن زن را اشاره کردیم. در ادامه یکی دیگر از مباحثی که مطرح می‌شود، بحث نظر به مُماثِل است یا به تعبیر دیگر مقدار واجب پوشش نسبت به مماثل. یعنی مرد نسبت به زن و زن در مقابل مرد نامحرم چقدر باید بدن را بپوشانند و آیا مرد حقّ نگاه دارد یا خیر؟ امروز بحث در این مورد است که زن در مقابل زن و مرد در مقابل مرد چقدر باید بدنشان را بپوشانند و یا نگاه بدون قصد رِیبه داشته باشند. زن در مقابل محارم چه مقدار باید خودش را بپوشاند. مقدار پوشش زن در مقابل زن دیگر و مقدار پوشش مرد در مقابل مرد دیگر هم مطرح می‌شود.

آقایان می‌گویند نگاه کردن مرد به مرد و زن به زن مانعی ندارد (ما عدا العوره).

سؤال: ما عدا العوره اولاً کجاست؟ ثانیاً آیا جوان و پیر فرق می‌کند؟ خیر. صاحب عروه می‌فرمایند

    1. اشکال ندارد،

    2. ما عدا العوره ،

    3. چه جوان و چه پیر باشد،

    4. به حَسَبِ ظاهر زشت یا زیبا باشد، 5- نگاه کردن به ما عدا العوره اشکال ندارد، در فرضی که با قصد ریبه و التذاذ نباشد.

صاحب عروه می‌فرمایند مکروه است که زن مسلمان در مقابل زن‌های یهودی و نصرانی بدنش مکشوف باشد. چرا؟ ایشان می‌فرمایند 1- در این مسئله اصلاً خلافی وجود ندارد. اصل اینکه در مقابل یکدیگر ماسِوای عورة اشکال ندارد (عدمُ الخِلاف). 2- سیره‌ی عملیه‌ی قطعیه‌ی متشرعه، 3- اصلاً نهی امام بر آن جماعتی است که داخل حمام می‌شدند، اما برهنه (چرا نهی می‌کردند؟ چون باعث کشف عورة می‌شود).

از اینکه علت نهی خود را کشف عورة بیان کردند، مشخص می‌شود که اشکال در کشف عورة بوده نه در ماسوا. مرحوم صاحب وسائل در کتاب الطهاره آداب دخول حمام جلد 2 این بحث را آورده‌اند. مستحب است وقتی انسان وارد حمام می‌شود، لُنگ داشته باشد که از کمر تا زانو را بپوشاند.

روایت بعدی از حضرت علی(علیه‌السلام) که می‌فرمایند اگر لخت مطلق باشد، شیطان به او نگاه و طمع می‌کند، پس لخت مطلق نباشید. علت اینکه می‌گویند این کار را نکنید، برداشت بعضی از آقایان این است که سِرَّش به خاطر پوشش عورة است. ممکن است بگوییم عورة تا حدّ ران است، وإلا ملاک نفس این پوشش مقدار پوشش عورة است.

ما از مطالبی که آقایانی مثل آیت‌الله خویی در پاورقی کتاب خود در باب 9 آدرس می‌دهند، استفاده نکردیم که تصریحی یا حداقل ظهوری در آن باشد که سرّ اینکه می‌فرمایند عورآت نباشید، پوشیدن فقط مقدار عورة است. اینکه حضرت می‌فرمایند عورة را بپوشانید و برهنه نباشید، از این استفاده می‌کنیم که مقدار عورة باید پوشانده شود. اما دایره عورة چقدر است؟ آیا دایره عورة تا مقداری است که لنگ می‌پوشاند یا کمتر است؟

پس مسئله اول این شد که پوشاندن هر کدام از دیگری چه مقدار لازم است؟ ایشان می‌فرمایند همین مقدار برای ما نحن فیه کافی است.

بعضی از آقایان مثل آیت‌الله فاضل می‌فرمایند نظر به عورة حرام و پوشیدن عورة هم واجب است.

دلیل: سیره متشرعه و عمل مسلمین که متشرعه همین کار را می‌کنند و در حمام عورة خود را می‌پوشانند و اگر ببینند کسی بدون پوشش وارد حمام می‌شده، او را توبیخ می‌کردند.

مرحوم امام نسبت به مرد قسمت پشت سر، جلو و دو بیضه را مشخص کرده‌اند. زن نسبت به مرد تمام بدنش عورة است. اما عورة اصطلاحی، عورة نسبت به مماثل (زن) است. یعنی عورة زن دو تعریف دارد. تمام بدنش نسبت به مرد عورة است، إلا ما خَرَج (وجه و کفّین و قدمین). نسبت به زن عورة اصطلاحی که نسبت به مرد هم دارد.

لذا زن از حیث عورة بودن دو خصوصیت دارد. بستگی دارد که عورتیت او نسبت به چه کسی بخواهد اِعمال شود، نسبت به هم جنس به یک شکل و نسبت به غیر هم جنس به شکل دیگر می‌باشد.