درس خارج فقه استاد سید محسن حسینی‌فقیه

موضوع: فقه شعائر / بررسی مصادیق شعائر / تقیّه / موارد تقیه صحابه

کلام ما در بحث شعائر به یکی دیگر از شعائر به نام تقیه رسیده بود. تقیه در لغت و اصطلاح و قرآن و عصر رسول خدا و امویون و عباسیون بیان شد، اقسام آن هم بیان شد (واجب، مندوب و حرام) و شبهات تقیه هم بیان شد و در جلسه آخر شواهدی در منابع اهل سنت اشاره کردیم که برخی از صحابه تقیه می‌کردند و اهل سنت صحابه را عادل و عمل آن‌ها را حجت می‌دانند و سیره صحابه هم بر تقیه بوده.

یکی از آنها از ابن حزم بیان شد: ما من ذی سلطان در آن حدیث بیان شد که اختصاص به کافر هم ندارد.

مورد دوم که اشاره شد نقل ابوهریره در کتاب بخاری بود: حفظت من رسول الله وعائین فاما احدهما فبثته و اما الآخر فلو بثثته قتلت (در بین مسلمانان منتشر کند و ترس وی از مسلمانان بوده است و تعبیر وی نشانگر تقیه او در مقابل مسلمانان است.)[1]

ابن حجر: آن گنجینه این است که نام پادشاهان برکردار در آن بوده و آنها نیز مسلمان بودند و با فرمانداران کافر که محل بحث نیستند و ابوهریره به برخی کنایه‌ای اشاره کرده به جهت تقیه مثلاً گفته است که: اعوذ بالله من رأس الستین و امارة الصبیان (که اشاره به خلافت یزید دارد).

یزید هم مادرش میسون دختر بجدل کلبی بوده و مادر او یزید را از غلام پدر خودش حامله شد نه از معاویه در حالی که شوهر داشت. و یزید را فرستادند به قبیله مادری و آموزش دید و آن قبیله اهل شرب خمر و سگ بازی بودند و از آنها آموزش دید. آنقدر یزید به میمون بازی علاقه داشت که او را در مسابقات اسب دوانی شرکت می‌داد در یک مسابقه میمون از روی اسب روی زمین افتاد و مرد و در مملکت به دستور یزید عزای عمومی اعلام کرد.[2]

نسائی در سنن: نسائی متوفای 303 در کتاب المناسک باب التلبیه جلد 5 صفحه 253 منقول از سعید ابن جبیر: کنت مع ابن عباس فی العرفات فقال ما لی لا اسمع الناس یلبون، قلت یخافون من معاویه. فخرج ابن عباس من فسطاطه فقال لبیک اللهم لبیک فانهم ترکوا السنة من بغض علی علیه السلام.[3]

معاویه با تلبیه مخالف بوده و دستور داد اشهد ان محمدا رسول الله را می‌خواست از اذان حذف کند. پس در برابر خوف از معاویه تقیه می‌کردند.

سنن نسائی یکی از شش کتاب مهم اهل سنت است، احمد بن علی بن شعیب در نساء نزدیکی مرو و در دمشق ساکن شد و سنن حاضر تلخیص سنن کبرای وی است او خصائصی دارد که فضائل امیر المومنین را نوشته است و وقتی اهل شام از او درخواست فضیلت برای معاویه کردند گفت از او فضیلتی یاد ندارم و او را زدند و به مکه رفت و مرد، برخی‌ها میگویند یک فضیلت از معاویه نقل کرد و اینکه پیامبر درباره وی فرمودند: لا اشبع الله بطنک. در صحیح بخاری هم عنوان باب ذکر معاویه گفته است.

راوی از سعید بن جبیر درباره زکات سؤال کرد (سعید ابن جبیر به دست حجاج شهید شده و از اصحاب خاص امام سجاد بوده): برو به والیان امر بپرداز و راوی می‌گوید پشت سر سعید رفتم و گفتم والیان امر در مسیر غلط خرج می‌کنند، و سعید گفت تو در جمع از من سؤال کردی و من نتوانستم بگویم زکات را به اهل بیت بده. (واقع التقیه عند المذاهب و الفرق الاسلامیه من غیر شیعة الامامیه) نقل در کتاب الاموال قاسم بن سلام ابو عبید، متوفای 224 باب دفع الصدقه این مطلب را از قول سعید بن جبیر نقل می‌کند.

اسد الغابه ابن اثیر جلد 1 صفحه 308: پس از نقل حدیث غدیر توسط زهری و نقل می‌کند: به خدا قسم نزد من از علی فضائلی است که اگر آن‌ها را فاش کنم کشته می‌شوم.

تقیه در زمان مأمون در تاریخ شیعه و سنی نقل شده است نسبت به اعتراف به حدوث قرآن که اگر قائل به قدیم بودن آن می‌شدند کشته می‌شدند.

بنده 7 روش برای تقیه یافتم که در جلسات بعد خواهد آمد.