درس خارج فقه استاد سید محسن حسینی‌فقیه

موضوع: فقه شعائر / بررسی مصادیق شعائر / تقیّه / موارد تقیه حرام

کلام ما در مواردی بود که تقیه حرام است و دو مورد بررسی شد.

1. جایی که منجر به هدم و هتک دین شود.

2. جایی که منجر به ریختن خون مؤمن شود.

3. شرب خمر و نبیذ و مسح بر خفین

روایت دال بر مورد سوم

ابْنُ أَبِی عُمَیرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عُمَرَ الْأَعْجَمِی قَالَ قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یا أَبَا عُمَرَ إِنَّ تِسْعَةَ أَعْشَارِ الدِّینِ فِی التَّقِیةِ وَ لَا دِینَ لِمَنْ لَا تَقِیةَ لَهُ وَ التَّقِیةُ فِی کلِّ شَی‌ءٍ إِلَّا فِی النَّبِیذِ وَ الْمَسْحِ عَلَی الْخُفَّین[1]

خف: کفش یا جوراب

عَلِی بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قُلْتُ لَهُ فِی مَسْحِ الْخُفَّینِ تَقِیةٌ فَقَالَ ثَلَاثَةٌ لَا أَتَّقِی فِیهِنَّ أَحَداً شُرْبُ الْمُسْکرِ وَ مَسْحُ الْخُفَّینِ وَ مُتْعَةُ الْحَجِّ قَالَ زُرَارَةُ وَ لَمْ یقُلْ الْوَاجِبُ عَلَیکمْ أَلَّا تَتَّقُوا فِیهِنَّ أَحَداً.[2]

شیعه قائل به متعه حج است و عمر دو متعه را حرام کرد، یکی متعه حج و دیگری متعه ازدواج (عقد متعه موقت).

زراره استفاده حرمت تقیه در این سه مورد نمی‌کند و این سه مورد را وظیفه شخصیه معصوم می‌داند.

آیت الله مکارم: میدانید چرا در این موارد تقیه جائز نیست؟ چون اگر کسی تقیه نکند عذر ترک دارد و عذرش مسموع است؛ چون جایی که در کتاب و سنت قطعیه بر آن موید داریم رعایت تقیه نمی‌کنیم چون در قرآن و سنت نهی شده است نبیذ و خمر و مسح آیه قرآن بر آن دلالت می‌کند و متعه هم عمر آن را نهی کرده و بدعت گذاشته است (انا احرمهما و اعاقب علیهما).

پس شکی نیست که تقیه در این امور جایز است چون بالاخره تقیه برای مقام ضرورت و خوف جان است و اگر ظالمی باشد که اگر ما مسح خفین نکنیم ما را می‌کشد اینجا هم تقیه جاری است، اینجا اجتهاد مقابل نص هم نیست چون حضرت فرمودند لا اتقی، و حدیث اول هم از نظر سندی مخدوش است و حجیت ندارد.

روایت دیگری آمده است

لَیسَ فِی شُرْبِ الْمُسْکرِ وَ الْمَسْحِ عَلَی الْخُفَّینِ تَقِیةٌ إِیاکم[3]

ما عرض می‌کنیم نحن ابناء الدلیل و نص داریم و حدیث لااتقی هم ظاهرش در این است که معصوم خصوصیتی ندارد و از باب تعلیم فرمودند لااتقی و احادیثی از این جهت داریم که تعلیمی باشد الا اینکه منجر به قتل شود و اگر ادله لزوم تقیه شامل این موارد هم می‌شود تقیه نمی‌شود. بله اگر ضررهای سنگینی به انسان وارد می‌شود باز هم تقیه جایز نیست.

آیت الله مکارم: در این امور سه گانه هم تقیه جایز است

عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ أَبِی الْوَرْدِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع إِنَّ أَبَا ظَبْیانَ حَدَّثَنِی أَنَّهُ رَأَی عَلِیاً ع أَرَاقَ الْمَاءَ ثُمَّ مَسَحَ عَلَی الْخُفَّینِ فَقَالَ کذَبَ أَبُو ظَبْیانَ أَ مَا بَلَغَکمْ قَوْلُ عَلِی ع فِیکمْ سَبَقَ الْکتَابُ الْخُفَّینِ فَقُلْتُ هَلْ فِیهَا رُخْصَةٌ فَقَالَ لَا إِلَّا مِنْ عَدُوٍّ تَتَّقِیهِ أَوْ ثَلْجٍ تَخَافُ عَلَی رِجْلَیک.[4]