درس خارج اصول استاد سید محسن حسینی‌فقیه
1402/09/14
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: مباحث الفاظ / وضع / حقیقت وضع / وضع به استعمال واحد
کلام ما در قسم سوم وضع وضع بالاستعمال بود، یعنی به وسیله استعمال وضع شکل بگیرد. در جلسه گذشته مناقشه نائینی بیان شد که جمع بین لحاظ آلی و استقلالی بود، لفظ از جهت استعمال لحاظ آلی دارد و از جهت وضع استقلال دارد.
آیت الله فیاض از این اشکال طبق مسالک وضع پاسخ دادند.
اما بنابر مسلک اختصاص لفظ بر معنا هو الوضع: عملیات استعمال می‌تواند وضع را ایجاد کند چون وقتی اختصاص لفظ به معنا است تلازم و ارتباط تصوری بین لفظ و معناست و تبعا بازگشت این مطلب به قرن اکید بین صورت لفظ و معناست این اختصاص عامل کمی مثل کثرت استعمال دارد و یا عامل کیفی است مثل همین وضع بالاستعمال و صورت لفظ را به معنا پیوند میزند. وضع تسبیبی متفرع بر استعمال است و در پرتو استعمال لفظ وضع شکل می‌گیرد. عملیات وضع به لحاظ استقلالی لفظ مقوم است و از جهتی دیگر لفظ لحاظ آلی دارد ولی این دو لحاظ از دو جهت و دو عملیات مستقل هستند و این دو عملیات در یک محل جمع نمی‌شوند چون لفظ به لحاظ آلی در جانب سبب اخذ شده (در ناحیه استعمال) و در جانب مسبب استقلالی است (در ناحیه وضع).
بیان اخری
از ناحیه سوم میگوییم: اگر بگویید صیغه استعمال مصداق برای صیغه وضع است. میگوییم: مانعی نیست که استعمال کننده وضع هم انجام دهد، چون عملیات وضع اگر مستقل باشد لفظ هم استقلالی لحاظ می‌شود و وقتی عملیات در ضمن استعمال باشد، استعمال کننده لفظ را مرآة برای معنا لحاظ کرده است و در عین حال مرآة مصداق برای وضع است و دو لحاظ نداریم و وضع با لحاظ آلی فقط وجود دارد. لحاظ آلی به معنای مغفول عنه بودن نیست
بیان استاد: این ادعاست و برای رد استحاله دو لحاظ کافی است.
پاسخ محقق عراقی به اشکال نائینی
ما طبیعی لفظ و شخص لفظ داریم، شخص لفظ لحاظ آلی شده است ولی طبیعی لفظ لحاظ استقلالی شده است (هر لفظی شبیه این لفظ باشد برای طبیعی معنا وضع شده است).[1]
اشکال آیت الله فیاض به محقق عراقی
مستعمل اگر قصد وضع شخصی را داشته باشد اینجا محذور جمع بین لحاظ آلی و استقلالی پیش می‌آید. و اگر طبیعی لفظ را قصد کرده است لفظ استعمال شده مصداقی برای طبیعی نیست چون لحاظ استقلالی است و بر وضع استعمالی منطبق نمی‌شود چون در وضع استعمالی مقوم لحاظ آلی است.
استاد
هیچ اشکالی مطرح نمی‌شود چون این لفظ یکی از مصادیق طبیعی لفظ است.
اشکال بعد به محقق عراقی
مستعمل لفظ را بما هو لفظ لحاظ می‌کند نه لفظ بما هو فرد لطبیعی و در این صورت هم نظر به لفظ آلی است و مشکلی ایجاد نمی‌شود.
بیان استاد
اگر وضع اعتبار باشد، اعتبار خفیف المعونه است و در شیء واحد دو شیء به دو اعتبار لحاظ شود اشکالی ندارد.
