درس تفسیر استاد سید محسن حسینی‌فقیه

موضوع: تفسیر معارفی قرآن کریم / تفسیر سوره توحید / توحید در صفات

به مناسبت سوره توحید بحث توحید در صفات مطرح شد باب 13 و 14 از جلد 3 بحار را بحث می‌کردیم و در روایات باب 14 بود، دو روایت خوانده شد و بحث در روایت سوم است.

۳ ـ شا، ج : روی الشعبی أنه سمع أمیرالمؤمنین رجلایقول: والذی احتجب بسبع طباق، فعلاه بالدرة، ثم قال له: یا ویلک إن الله أجل من أن یحتجب عن شئ، أو یحتجب عنه شئ سبحان الذی لا یحویه مکان، ولا یخفی علیه شئ فی الارض ولا فی السماء، فقال الرجل: أفاکفرعن یمینی یا أمیر المؤمنین؟ قال: لالم تحلف بالله فیلزمک الکفارة وإنما حلفت بغیره.[1]

ارشاد و احتجاح طبرسی.

بیان روایت: حضرت امیر شنیدند فردی می‌گفت: قسم به خدایی که بوسیه هفت پرده حجاب شده و حضرت آمدند و شلاق را بالا بردند و فرمودند: ای وای بر تو خداوند معنا ندارد در حجاب شیء واقع شود و یا شیء نسبت به خدا در حجاب باشد، منزه است خدایی است که هیچ مکانی حاوی او نیست و چیزی در آسمان و زمین بر وی محتجب نیست چون حجاب یعنی مکان مندی خدا، فرد گفت: آیا من قسمی که خوردم (و الذی) باید کفاره قسمم را بدهم؟ حضرت فرمودند: خیر بر گردن تو کفاره قسم نیست و تو به غیر خدا قسم خوردی.

۴ ـ ج : فی جواب اسئله (کلمه تصحیح شده) الزندیق المنکر للقرآن عن أمیر المؤمنین أنه قال: معنی قوله: «﴿هل ینظرون إلا أن تأتیهم الملائکة أویأتی ربک أویأتی بعض آیات ربک﴾[2] » فإنما خاطب نبینا هل ینتظر المنافقون والمشرکون إلا أن تأتیهم الملائکة فیعاینوهم، أو یأتی ربک، أو یأتی بعض آیات ربک؟ یعنی بذلک أمر ربک، والآیة هی العذاب فی دار الدنیا کما عذب الامم السالفة، والقرون الخالیة، وقال: «﴿أو لم یروا أنا نأتی الارض ننقصها من أطرافها﴾[3] » یعنی بذلک ما یهلک من القرون فسماه إتیانا، و قوله: «﴿الرحمن علی العرش استوی﴾[4] » یعنی استوی تدبیره وعلا أمره، وقوله: «﴿وهوالذی فی السماءإله وفی الارض إله﴾[5] » وقوله: «﴿وهو معکم أینما کنتم﴾[6] » وقوله: ﴿«ما یکون من نجوی ثلاثة إلا هو رابعهم﴾[7] » فإنما أراد بذلک استیلاء امنائه بالقدرة آلتی رکبها فیهم علی جمیع خلقه، وأن فعلهم فعله. الخبر.[8]

روایت از احتجاج است.

بیان: پاسخ امیر المونین به زندیق، سؤال زندیق: معنای یاتی ربک چیست؟ فرمودند: خداوند پیامبر ما را مخاطب قرار داد که آیا منافقین قصد مشاهده ملائک و خداوند بودند؟ مراد از امر ربک بوده است. و این امر رب عذاب الهی بوده است. و خداوند فرمود: آیا نمی‌فهمند که ما زمین را می‌آوریم؟ یعنی خداوند قرون را هلاک می‌کند. و الرحمن علی العرش استوی (ظاهر آیات مکان مندی خداست که حضرت دارند توضیح می‌دهند) یعنی تدبیر خداوند مستوی است و دستور خداوند و امور تکوینی خدا بر همه چیز احاطه دارد. و معنای حقیقی آیات دیگر نیز استیلای امنای خداوند متعال است (معنای امین الله، یعنی کسی که محیط بر شیء است و بلندترین فقره است و یعنی صاحب اختیار از طرف خدا هستند) و این استیلا، تفوق قدرت است، خدا امناء را بر همه خلق قادر ساخته است یعنی خداوند اهل بیت را صاحب اختیار همه چیز کرده است (گویا خداوند در جهان هستی اعمال می‌کند اما از طریق امنائش).

ید : فی هذا الخبر: وقال فی آیة اخری: «﴿فأتاهم الله من حیث لم یحتسبوا﴾[9] » یعنی أرسل علیهم عذابا، وکذلک إتیانه بنیانهم، وقال الله عزوجل: «﴿فأتی الله بنیانهم من القواعد﴾» [10] فإتیانه بنیانهم من القواعد إرسال العذاب.

ید: توحید صدوق

أتاهم الله: ارسال عذاب الهی.