درس تفسیر استاد سید محسن حسینی‌فقیه

روایت از احتجاج طبرسی است روایات آن معتبر است و یکی از توثیقات عام این کتاب است (اصول علم الرجال آقای داوری بحث کرده است)

۵ ـ ج: عن یعقوب بن جعفر الجعفری، عن أبی إبراهیم موسی قال: ذکر عنده قوم زعموا أن الله تبارک وتعالی ینزل إلی السماء الدنیا، فقال: إن الله لا ینزل ولا یحتاج إلی أن ینزل، إنما منظره فی القرب والبعد سواء، لم یبعد منه قریب، ولم یقرب منه بعید، ولم یحتج إلی شئ بل یحتاج إلیه، وهو ذو الطول لا إله إلا هو العزیز الحکیم، أما قول الواصفین: إنه ینزل تبارک وتعالی عن ذلک فإنما یقول ذلک من ینسبه إلی نقص أو زیادة، وکل متحرک محتاج إلی من یحرکه أو یتحرک به فمن ظن الله الظنون فقد هلک وأهلک، فاحذورا فی صفاته من أن تقفوا له علی حد من نقص أو زیادة، أو تحریک أو تحرک، أو زال أو استنزال، أو نهوض أو قعود فإن الله عزوجل عن صفة الواصفین و نعت الناعتین وتوهم المتوهمین.[1]

توضیحات روایت:

زعم: گفتاری که از دید گوینده باطل است.

آسمان دنیا خود هفت طبقه است که امام کاظم می‌فرمایند آسمان اول نسبت به آسمان دوم کالطیر فی الفلات[2] و در جای دیگر کحلقة فی فلاة آمده است و بزرگان از منجمین اقرار کرده است هر آنچه به آن رسیدیم و نرسیدیم در آسمان اول است. کتاب السماء و العالم بحار الانوار روایات آن بیان شده است (علامه بودن علامه مجلسی در بیان‌های این باب تبلور پیدا می‌کند)، انبیاء الهی به پیامبر در آسمان چهارم اقتدا کردند که مقام بیت المعمور است، اگر از آسمان چهارم خط عمودی به زمین کشیده شود عمود بر کعبه خواهد شد. در لیالی معراجیه با انبیاء الهی پیامبر در آسمان چهارم نماز جماعت خواندند. و در کتاب القطره نوشته آیت الله مستنبط برادر داماد آیت الله خویی آمده است: انبیاء در آسمان چهارم پس از نماز با یکدیگر مصافحه کردند.

خدا قرب و بعد پذیر نیست و بر همه چیز احاطه دارد.

سؤال: فانی قریب اجیب دعوة الداع اذا دعان؟ به چه مطلبی اشاره دارد؟

پاسخ: بمعنای معیت است و قرب و بعد به معنایی نیست که ما می‌فهمیم.

خداوند متعال هیچ احتیاجی ندارد (برای آمدن به سماء دنیا).

ذو الطول: احاطه مطلق.

نسبت خدا به نقص: مثل جسمانیت و احتیاج و اوصاف اجسام.

نسبت زیاده به خداوند متعال: کسب زیاده در منتقل الیه.

اگر خدا متحرک باشد نیازمند محرک است ولی خداوند متعال احتیاجی ندارد (متحرک بودن وصفی است قائم به علت).

سؤال: آیا می‌شود حرکت شیء بنفسه و بدون محرک باشد؟

پاسخ: نه نمی‌شود چون از ظاهر کلام حضرت برداشت می‌شود که هر متحرکی نیاز به محرک دارد.

خداوند محدود به آفرینش نظام‌های دیگر هم نیست. (مثل اینکه خداوند نظامی خلق کند که 2 ضربدر 2 بشود 5).