موضوع: مقدمات حج

قال امیرالمومنین علیه السلام : اللسان سبع ان خلّی عنه عقر[1]

زبان انسان یک حیوان درنده است اگر مراقبش نباشید براساس طبیعتش درندگی میکند، نیش میزند و آبرو میبرد. اعضا و جوارح ما آدمیان هم در یک موقعیتی هستند. انسان شناسان حقیقی مانند حضرت امیر علیه السلام ملکوت این قلیل جِرمه و کثیر جُرمه را بیان میکنند که یک واقعیتی است بالعیان و آنهایی که مراقب زبان نیستند چه زیانها و چه جرمها و پلشتی هایی از این موجود در این عالم هستی پخش میکنند. ما طلبه ها از همه بیشتر باید مراقب زبانمان در ارتباط هایمان با خلق خدا باشیم . این مراقبت از مسائلی است که باید خیلی روی آن دقت کنیم تا زندگی مان کمی رنگ وبوی علوی وفاطمی بگیرد.

سخن ما در رابطه با مقدمه چهارم بود یعنی فضائل سیاسی حج. در این بحث دو آیه را بنده ذکر کردم وامروز کمی در این ایات توقف و تدبر میکنیم.

آیه اول ﴿جعل الله الکعبة البیت الحرام قیاما للناس﴾ [2] و آیه دوم ﴿وأذن فی الناس فی الحج یاتوک رجالا وعلی کل ضامر یأتین من کل فج عمیق لیشهدوا منافع لهم و یذکروا اسم الله فی أیام معدودات علی ما رزقهم من بهیمة الانعام فکلوا منها و أطعموا البائس الفقیر﴾[3]

در این دو آیه دو عنوان مهم وجود دارد. یکی بحث قیام و یکی اذن فی الناس به ابراهیم گفته میشود اعلام و تبیین کن وبگو هلموا الی الحج که در تفسیر وبیان این آیه شریفه آمده است که ابراهیم روی سنگی که بنام مقام ابراهیم میباشد ایستاد و آن سنگ ابراهیم را به اذن الله بالا برد بعد فریاد زد هلموا الی الحج و این ندا رفت در عالم وجود و طبق بعضی از روایات انسانهایی که در عالم ذر بودند هم شنیدند و بعضی از آنها لبیک گفتند و به همان اندازه که در عوالم غیر از این عالم رحم و زمین آدمیزادها به ابراهیم لبیک گفتند به همان اندازه هم به حج میروند.

وقتی در این دو عنوان دقت کنیم می یابیم که از ذات حج و کعبه حس اجتماعی منبعث میشود حس نگاه جمعی، نگاه به اینکه انسان با انسان زندگی میکند ،انسان نمیتواند تنها زندگی کند به جهت اینکه کعبه میگوید قیاما للناس، قیاما للناس یعنی برخواستن جماعت وهمه مردم برای انجام کاری که معادل آن آیه شریفه ایست که میگوید ﴿اعظکم بواحده ان تقوموا لله مثنی و فرادی﴾ [4] و مثنی مقدم شده است .

خب حج چگونه است؟ کعبه که مکان است حج هم یک نوع مناسک است این دو دست به دست هم

داده اند که مردم را در یک جا جمع کنند خداوند متعال تقدیر کرده است که مناسک با مرکزیت کعبه مردم را دور هم جمع کند . اینکه اینهمه آیه و روایت در فضیلت حج آمده که باید بروید ،یا به پیامبر گفته شد اموالی داریم و فعلا نمیخواهیم به حج برویم اینها را در راه خدا خرج کن، حضرت اشاره کردند به کوه ابو قبیس و فرمودند اگر به اندازه این کوه طلا و جواهرات داشته باشید و در راه خدا خرج کنید به گرد پای حج نمیرسد. با وجود این روایات هرکسی فکر کند میفهمد که این اجتماع خیلی مهم است. اجتماعی که درکنار خانه خدا مردم دور هم جمع میشوند باید یک غرض عقلائی داشته باشد و مهمترین غرض همین مطلبی هست که از بچگی در کتابها به ما یاد دادند که انسان موجودی است اجتماعی ؛ این اجتماعی بودن یک کفی دارد و بعد بالا می آید تا اجتماعی بودنش در رستگاری، اجتماعی بودنش در عاقبت بخیر شدن ،در یک زندگی پاک ،در ارتباط با یکدیگر و این بدون یک نظام و قانون و مدیریت امکان ندارد و بعد در آیه 27و28 حج میفرماید دور هم جمع شدن و کنار هم قرار گرفتن اولین چیزی که دارد اینست که انسانها از حال هم باخبر میشوند زائران کشورهای مختلف از یکدیگر مطلع میگردند. دومین مساله ای که اتفاق میافتد اینست که احساس میکنند خیلی قدرت دارند ، این تعبیری که امام میفرمود اگر هر کدام از مسلمین یک سطل آب بریزد اسرائیل از بین میرود همین احساس قدرت است و سومین مسأله وحدت بین مسلمانان،همه باهم دور یک سنگ میچرخند همه باهم در عرفات در زمانی مشخص توقف میکنند همه باهم در مشعر جمع میشوند؛ از تمام گوشه و کنار حج وحدت میبارد همین وحدتی که ما مسلمانها از بس فردی گرا زندگی کرده ایم هنوز برایمان جا نیفتاده است.آن مسلمان عربستانی دلش به این خوش است که اول وقت خودش را به نماز برساند آنهم نماز جماعتی که برایش لذت شخصی دارد نه لذت اجتماعی درصف نماز ایستاده لذت شخصی از این جماعت میبرد اما کاری به کار کنار دستی خود ندارد.

این نگاه ،نگاهی است که در اعاظم گذشته دیده نشده یعنی شرایط زندگی از دوره بنی امیه و بنی العباس و سلاطین دیگری که آمده اند، برای فکر اجتماعی فراهم نبوده این قدرتها با زور فضا را طوری مدیریت میکردند که انسانها در دین شخصی زندگی کنند و سر بلند نکنند تاببینند در دنیا واین حکومت چه میگذرد.

بنابراین مطالبی را که عرض کردیم میشود خلاصه کرد در چند عنوان اولین شاهد. خداوند تبارک و تعالی امر میکند به ابراهیم که اعلان عمومی کن اذن فی الناس با عنوان اینکه تو امامی و دعوت کن بشریت را یاتوک پیش تو می آیند نمیگوید می آیند پیش کعبه چون روایاتی داریم که روح حج یعنی ملاقات با امام است. این چه خاصیتی دارد؟ به تعبیر حضرت زهرا سلا الله علیها امام مانند بند تسبیحی است که دانه ها را دور هم جمع میکند آیا این غیر از سیاست و بُعد سیاسی حج است؟ یاتوک رجالا تنها جایی از قران که رجال بمعنای مردان نیست همین آیه است در اینجا بمعنای رجیل است یعنی پیاده است.

مغز حج با ابراهیم بسته شده است که حضرت امام میفرمود حج ابراهیمی . ما طبق اعتقاداتمان میگوئیم اولین کسی که در هستی امام شد بر اساس صریح قران ابراهیم بود. دومین شاهد منظور این آیه شریفه هماهنگ هست با آیه اول سوره برائت ﴿اذان من الله و رسوله الی الناس یوم الحج الاکبر ان الله برئ من المشرکین و رسوله﴾ [5] اذان من خدا در اینجا از ابراهیم است یعنی خود خداوند متعال یکی از شئون امامت ابراهیم را بیان میکند که بحث برائت از مشکرین است یوم الحج الاکبر، برائت از مشکرین بدون سیاست

میشود؟ بدون حکومت و قدرت داشتن مسلمانها میشود؟ نفی شرک از اجتماع بدون قدرت میشود؟ و این قدرت در بین عقلا در نظام اجتماعی حکومت است.بنابراین سیاق در این دو آیه سیاق اجتماعی است

سومین شاهد لیشهدو منافع لهم بحث شهادت منفعت باز هم در اینجا اجتماع آمده لیشهدوا یعنی همه در کنارهم و باهم منفعت سنجی کنند اوضاع واحوال کل مسلمین را که از کل دنیا آمده اند . حج در این بُعد واقعا بینظیر است هیچ مکتبی نتوانسته است چنین صحنه ای را بوجود آورد ما مسلمانها در طول تاریخ عمل نکردیم و الا دنیا الان دست مسلمانها بود دنیایی آباد مدرن. از منافع مسلمانها بقول امام رضوان الله تعالی علیه وحدت است که این روزها چقدرما شیعه ها ظلم میکنیم به خودمان، با جهل و نادانی میگوئیم وحدت یعنی چه مگرمیشود؟ آنها ظالم هستند وغاصب وبعد شروع میکنیم به فحش و لعن و فکر میکنیم دین ناب همین است که لعن کنیم وجشن بگیریم .نمیشینیم بیندیشیم که با این اوضاع واحوال به کجا میرسیم ونتیجه چه میشود. درتحلیل های اجتماعی الان مطرح است که اگر شیعه دو چیز را کنار بگذارد دنیا و سنی آماده است برای شیعه شدن؛ یکی قطع این لعن ها امام عسگری علیه السلم میفرمایند طوری باشید که اهل سنت جذب شما شوند این با خوش اخلاقی میسر است نه با فحش ولعن. الان نگاه میکنند در فضای مجازی و می بینند در میان شیعان کسانی هستند که شخصیت های محترم اهل سنت مثلا همسر پیغمبر را لعن میکنند. باخود میگویند پس اینها انسانهای درستی نیست چون لعن میکنند آنها که هنوز فضا برایشان باز نشده که فکر کنند البته ما با پرخاشگری و فحاشی نمیگذاریم روی شیعه فکر کنند. یکی هم بحث خرافات عاشورا و محرم را اگر شیعه پاک کند دنیا آماده است اهل سنت آماده اند که به سمت شیعه ب

بیایند و این کار را زکزاکی انجام داد.زکزاکی فقیهی بود که با سنی ها رفیق بود و با اخلاق زیبا چند هزار نفر از آنها راشیعه کرد.

چهارم اینکه لیشهدوا کلمه شهادت یعنی ملاحظه همه اوضاع و احوال یعنی بالعیان دیدن که ما مسلمانها

برای اینکه زندگی خوبی در دنیا و آخرت داشته باشیم چه لازم داریم؟ حج یک جام جهان نمایی هست که به ما نشان میدهد اگر مسلمانها بخواهند باهم باشند چه نیاز دارند. لذا این مقدمه چهارم فضیلتی را ذکر میکند که علمای عظام در طول تاریخ اصلا قلم بر آن بسته بودند و چیزی نگفته اند و این جایگاهی است برای فکر منقطع از اینکه جمهوری اسلامی هستیم وما انتقلابی هستیم و.... اسلام و حقیقت توحیدی که نبی مکرم اسلام آورده است با شریعتی که معرفی کرد یقینا بُعد اجتماعی آن قویتر است ازمسائل فردی