موضوع: کتاب الحج/وجوب فوریت حج /مقدمات مفوته

تحصل مما ذکرنا بفرمایش سید صاحب عروه در فرع دوم از مساله دوم که فرمود لوتعددت الرفقه اختار اوثقهم سلامه و ادراکا از این عبارت دو صورت نتیجه امد

اول: مقصود از اوثق وثوق است دوم : مقصود از اوثق احتمال اقوی است

لکن این توجیهاتی که گذشت در صورتی قابل قبول است که قرائنی موجود باشد در رابطه با حج که عرض شد شاید بتوان قائل شد که حج اتفاقی در زندگی انسان است که دستخوش جزر و مدها و گرفتاریها و سختیهایی است و از شروع سفر همراه میشود با احتمالات مختلف که این سفر به نتیجه میرسد یا نه ؟ در قدیم فراوان مردم به شک و شبهه می افتادند که آیا میتوانند حج خود را انجام دهند یا نه؟ به موسم حج میرسند یا خیر ؟ در این زمان هم چنین چیزهایی است مانند ثبت نام عمره که تاریخ اعلام میشود اما خبری از حرکت نیست . شهرها و کشورهای دور از مکه در طول تاریخ گرفتار این مسائل در ایام حج بودند حال با محاسبه این کاروانها که سفر با سیاره باشد یا طیاره یا کشتی نتیجه اینگونه میشود که در سفر با بعضی از آنها احتمال بیشتری وجود دارد برای درک موسم حج ،مرحوم سید نیز همین را میفرماید از کجا میگوئیم منظور سید نیز همین است ؟ در ادامه مساله دوم در عروه اینگونه آمده است : لو وُجدَت واحدةٌ و لم یُعلم اصول اُخری (اگر کاروانی پیدا شود ولی معلوم نیست کاروان دیگری هست یا نه) او لم یعلم التمکن من المسیر و الادراک للحج بالتاخیر ( نمیداند اگر به تاخیر بیندازد حج را درک میکند یا خیر) فهل یجب الخروج من الولی؟ ( آیا واجب است با کاروان اولی برود؟ ) او یجوز التاخیر الی الاخری بمجرد احتمال الادراک او لا یجوز الا مع الوثوق؟ ( جائز نیست به تاخیر بیندازد مگر با وثوق ) اوثقیتی که سید میگوید منظور همان وثوق و اطمینان و احتمال قویتر است با این بیان بخوبی منتقل میشویم به این مطلب که جلسه گذشته بیان شد مراد از سید در عروه و صاحب جواهردر جواهر از اوثق که میگوید فالاولی اختیار اوثق همان وثوق است وخلاصه میشود در یک کلمه مکلف باید احتمال اقوی را بگیرد.

آیا احتمال اقوی در بحث ما نحن فیه معتبر است یا معتبر نیست؟ آیا انتخاب احتمال اقوی واجب است ؟ بتعبیر دیگر ایا بر اساس اصول و قواعدی که داریم انتخاب مکلف تعین دارد یا مخیر است ؟

برای توضیح این مطلب و پاسخ به این سوال باید گفت احتمال عدم درک حج به دو صورت و وجه تصور میشود :

وجه اول: عدم درک حج بجهت وصول مانع ، ممکن است مانعی پیش بیاید بعنوان مثال اگر با این کاروان برود احتمال عارض شدن مانع بیشتر است و با کاروان دیگر احتمال کمتر است مانع مانند مریضی خراب شدن وسیله و یا ... وقتی اینگونه پیش میرود بحث استصحاب حاصل میشود و ارکان آن شکل میگیرد به این طریق که الان شخص مستطیع است و همه شرایط برای انجام حج موجود است که میشود

متیقن حال اگر با آن کاروان برود ممکن است به حج نرسد میشود شک در رافع . مثلا رفتن باکاروان شماره1 احتمال پیش آمدن مانع بسیار ضعیف است و رفتن با کاروان شماره 2 احتمال پیش آمدن مانع بیشتر است در اینجا تعارض است بین احتمال اقوی و استصحاب استصحاب میگوید شک را رها کن و با هر کدام از کاروانها که میخواهی راهی شو. اما احتمال اقوی میگوید کاروان بهتر را انتخاب کن. در اینجا از گزینه هایی که در فقه داریم میشود فهمید که استصحاب حاکم است و احتمال اقوی تعین نمیآورد استصحاب میگوید همه شرایط هست و فقط شک دارید مانع پیش میآید یا خیر که شک اثری ندارد پس مخیرید با هرکدام بروید مثال آن اینکه دو ظرف داریم که طاهر بوده و حالا شک میکنیم نجس شده است یا خیر؟ در اینجا استصحاب میکنیم طهارت را و میگوئیم با دو ظرف میشود وضو گرفت در مانحن فیه نیز اینگونه است.

بحث ما در اینجا دو صورت دیگر را پدید میآرود:

صورت اول : اگر با کاروان شماره 1 برود وثوق و اطمینان دارد به درک حج ولی با کاروان شماره2 وثوق ندارد .

صورت دوم : فقط عالم احتمالات است با این کاروان 90 درصد احتمال رسیدن است و با ان کاروان 80 درصد

نسبت به صورت اول یمکن ان یقال که در این صورت استصحاب جاری نمیشود وعلت آن صحیحه ذریح محاربی که عنوان میکرد امام میفرماید عذری که بعد از استطاعت پیش میآید اصلا عذر نیست یعنی کسیکه مستطیع شد و همه شرایط را داشت، دیگر هیچ عذری از او پذیرفته نیست و اگر بخاطر عذر تاری حج را انجام ندهد و بمیرد هو نصرانیٌ او یهودیٌ ظاهر این فرمایش امام اینست که استصحاب به بقاء استطاعت تا سال بعد حجیت ندارد اطلاق صحیحه محاربی بر برداشتن عذر استصحاب بر استطاعت را از بین میبرد با این بیان باید برویم سراغ وثوق و بگوئیم اگر با این کاروان برود اطمینان دارد به درک حج و در اینجا استصحاب هیچ جایی ندارد .

نتیجتا وجه اول اینستکه بر اساس وثوق قضاوت کنیم پس نمیتوان گفت چون اطمینان دارم پس اطمینان ملاک است امسال نمیروم و سال بعد با کاروان مورد اطمینان میروم ،وثوق را نمیتوان بخاطر استصحاب کنار گذاشت.