موضوع: کتاب الحج/وجوب فوریت حج /مقدمات مفوته

خلاصه جلسه گذشته:

مقام اول کاروانهایی بود که با هم حرکت میکردند در این مقام دو صورت تصور شد 1.یک کاروان موثوق الادراک هست و دیگری محتمل الادراک 2.هردو محتمل هستند . مورد موثوق تمام شد

اما مقام دوم که دو کاروان است یکی 80درصد احتمال دارد به مقصد برسد و یکی 70 درصد احتمال درک موسم یکی اقوی است و در دیگری اضعف است در اینجا چه باید کرد؟

در این مساله ابتداءً باید استطاعت را وارسی کینم که هل الاستطاعة شرعیةٌ او عرفیه ؟

دو مبنا در استطاعت وجود دارد

مبنای اول : استطاعت شرعی است یعنی زاد و راحله و تخلیه السرت و صحت بدن این چهار مورد توقیفی است

مبنای دوم : استطاعت منحصر در این چهار تا نیست بلکه پیشینه و پسینه و مسائل عرفی نیز نقش دارند که شخص مستطیع گردد.

اگر مبنای اول را بپذیریم طبق آن وظیفه مکلف اینست که هر کدام از این دو کاروان را میتواند انتخاب کند لاجل الاستصحاب زیرا چهار مورد را دارد اما بعد شک میکند اگر با کاروان اول برود احتمال دارد مانع اتفاق بیفتد مقتضی موجود و شک در وجود مانع با این شک فرقی بین دو کاروان نیست در هر دو احتمال تحقق مانع هست و استصحاب میگوید اعتنا نکنید بخصوص در اضعف ؛در اینصورت دو استصحاب جاری میشود یکی استصحاب استطاعت و دیگری استصحاب عدم عارض شدن مانع بعبارتی یک استصحاب وجودی و یک استصحاب عدمی جاری میشود و مکلف مخیر است بین کاروان اول و دوم .

اما اگر مبنا استطاعت عرفیه باشد باید عرف را در نظر بگیریم عرف مسائل زیادی را در نظر میگیرد مثلا میگوید اقوی را انتخاب کنید زیرا اگر اقوی انتخاب نشود شاید عرفا مستطیع نباشید بنابراین دیگر استطاعت متیقن نیست با فرضی که شک دارید اگر با کاروان دوم بروید ضعیف است برسید در اینجا استطاعت زیر سوال میرود و شک در مقتضی ایجاد میشود و میدانیم که در شک در مقتضی استصحاب جاری نمیشود.

لکن مبنای دوم مبنایی است که محل تامل است و استطاعت در آن توقیفی است و معیار آن در شریعت مشخص شده است نمیتوانیم آن را رها بگذاریم به این نحوکه در این بازه دو احتمالی که یکی اقوی و دیگری اضعف است بخواهیم اقوی را جزء استطاعت بگیریم لذا مبنا ،مبنای درستی نیست

نتیجه اینکه در صورت دوم که امر دائر است بین دو کاروان که یکی اقوی است و دیگری اضعف استصحاب محَکَّم است و پا برجا.

ان قلت :

آیا صحیحه محاربی را نمیتوان در این صورت دوم وارد کرد ؟

جواب:

صحیحه ذریح محاربی میگفت کسی که استطاعتش تکمیل است دیگر هیچ عذری ندارد اگر حج را به تاخیر بیندازد و فوت شود مات یهودیا در صورت اول چون بحث موثوقیت موضوعیت داشت صحیحه و استصحاب تعارض پیدا میکرد میگفتیم اطلاق صحیحه جلوی استصحاب را میگیرد. در صورت اول اینطور نبود که با کاروان اول هم به حج برسد بلکه اگر با کاروان دوم میرفت و به حج نمیرسید این عدم درک حج منسوب میشد به تسویف و تاخیر و تمرد گویا یک حجت شرعی را کنار گذاشته بود اما در این صورت دوم فقط دو احتمال هست و در این دو احتمال اگر با اضعف برود و به حج نرسد ترک حج و عدم درک موسم مستند به استصحاب و حجت است.

بنابراین صحیحه محاربی در اینجا جاری نمیشود و زمینه ندارد.

مهمتر از همه اینها اینست که در بحث صحیحه محاربی محصولش وجوب فوریت و حرمت تسویف شرعا نیست اگر از صحیحه محاربی استفاده میکردیم فوریت واجب نفسی و شرعی است میشد اما چون چنین نیست برمیگردیم به وجوب عقلی و اینکه فوریت عقلی است و اگر بالفرض موثوق را کنار بگذارد و با محتمل برود و یا در صورت دوم اقوی را کنار بگذارد و با اضعف برود و نرسد ملامت و سرزنش میشود اما معصیت و گناه مرتکب نشده است.