موضوع: فقه الطبابة/داروسازی /نقش دارو در حفظ نظام معیشتی

کلام در داروسازی بود؛ بعنوان مقدّمه بحث نظام معیشتی و حفظ آن و همچنین نقش دارو در نظام معیشتی انسان بیان شد؛ با توجّه به اینکه قانون کلّی در همه‌ی موجودات چه تکوینی و چه تشریعی آن است که «لکلّ شیئ آفة» سنّت الهی بر این قرار گرفته که هر موجود ممکن الوجودی در معرض آفت است؛ حتّی موجودات اعتباری یعنی ماسوی الله در معرض آفت هستند؛ وجودشان مستدام و بدون عیب باقی نمی‌ماند؛ و این دلیل بر ممکن الوجود بودن است؛ ممکن الوجود فقیر است هم فقر در حدوث و هم فقر در بقاء؛ فقر در وجود نیاز دارد به علّت محدثه و فقر در بقاء نیز دارد به علّت مبقیه؛ همیشه باید یک عامل و اهرمی مراقب باشد که این موجود باقی بماند؛ و از جمله‌ی این موجودات بدن انسان است که مَرکَب مادّی و معنوی حیات اوست؛ انسان اشرف موجودات است ﴿لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ في‌ أَحْسَنِ تَقْويمٍ﴾[1] بهترین شکل سنجیده شده از جهات مختلف را دارد.

استقرار یک زندگی سالم برای افراد جامعه در جهات مختلف رشد و ترقّی و تأمین امور معیشتی نیاز دارد به اینکه اهرمهایی وضعیت سلامتی انسان را تأمین کنند که طبق نظام أحسن، تأمین شده است؛ موجوداتی در این عالم وجود دارند برای رفع آفت از بدن؛ اگر لکلّ شیء آفة، فلکلّ آفة دافع و رافع در مقابلش پادزهر و تریاق نیز وجود دارد؛ و از طرفی نبودن آفت در زندگی انسان خصوصاً بدن او که مرکز ثقل طبیعی اوست، برای سلامتی او لازم است؛ اگر فرد و خانواده و جامعه از نظر جسمی سالم باشد می‌شود یک جامعه‌ی سالم و فعّال و مولّد و توسعه‌.گرا؛ اگر این سلامتی نباشد امور جامعه مختلّ می‌شود؛ و یقیناً همه‌ی کمالات انسان بر این استوار است؛ انسان سالم است که عبادت می‌کند؛ کار می‌کند، تولید می‌کند؛ به دیگران کمک می‌کند، انفاق می‌کند؛ ﴿تَعاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَ التَّقْوى﴾[2] با سلامتی جسم قابل اجراست؛ لذا سلامتی جسم انسان ارتباط مستقیم دارد با حفظ نظام اجتماعی انسان؛ مثلاً نانوایی یک محله اگر بخاطر بیماری کارکنانش تعطیل شود همه‌ی افراد آن محلّ به زحمت می‌افتند؛ یک تولیدی تعطیل شود کار خیلی از فروشگاهها تعطیل می‌شود؛ بنابراین سلامتی عنصر مهمی است در حفظ نظام اجتماعی.

برای حفظ این سلامتی باید چیزهای باشد تا انسان بیماری را از خود دفع کند و اگر بیماری آمد آن را رفع کند و آن دارو (دواء، پادزهر، تریاق) می‌باشد؛ اینجاست که مسأله‌ی دارو و دواء ارتباطش با حفظ نظام زندگی انسان واضح می‌شود؛ در نظام أحسن طبیعت مایه‌های اولیه‌ی این داروها آفریده شده است؛ یعنی سرمایه‌ی هر اتّفاقی در عالم خلق شده است؛ مثلاً سرمایه‌ی تکثیر نسل چقدر زیاد است! در یک قاشق منی انسان چقدر انسان بالقوه وجود دارد؛ در یک میوه مثل انار چقدر هسته دارد که هرکدام یک درخت بالقوه است؛ هرچقدر انسانها زیاد شوند، توان بقائشان در طبیعت وجود دارد؛ عالم را طوری آفریده است که انسانها به این فکر افتاده‌اند که اگر زمین کافی نبود برای زندگی به کره‌ی ماه و کرات دیگر برود؛ انسان تا الان ذره‌ای از توانائی عالم را کشف کرده است؛ مثلاً همین گوشیهای تلفن همراه قبل از اختراع انسان فکر نمی‌کرد چنین چیزی ساخته شود و همه جای دنیا را با آن ببیند؛ و در آینده چه خواهد شد؟! اینها همه حاکی از آن است که یک سرمایه‌ی کلان و هنگفت و غیرقابل تصوّر در عالم وجود تعبیه شده است؛ از جمله چیزهایی که در عالم تعبیه شده مواد خام اولیّه‌ای است که انسان باید با تلاش و همّت خودش عوامل دفع و رفع بیماری را از آنها تولید کند.

این تلاش در راستای حفظ نظام جهمعه از بالاترین عبادات است؛ کارهای دنیا قرار نیست با معجزه و کن فیکون انجام شود بلکه بادی خود ما آنها را انجام دهیم حتی در امور معنوی مثلا در یک مکانی مسجد نیست و لازم است لکن از زمین مسجد بیرون نمی آید بلکه باید خود انسانها بسازند؛ حتی کعبه چندین بار با سیل و بلاهای مختلف خراب شده است و هربار توسط اولیاء خدا ساخته شده است؛ و اینکه در روایات آمده تلاش برای تأمین زندگی عبادت است پس تلاش در حفظ نظام جامعه نیز عبادت است از جمله داروسازی.