موضوع: العام و الخاص/العام المخصص /خلاصه مطالب

خلاصه‌ی مطالب گذشته

1ـ تعاریف عام تعریف لفظی هستند و تعریف اصطلاحی ندارد که جنس و فصل داشته باشد، جامع و مانع باشد و امثال اینها.

2ـ فرق بین عام و مطلق در کیفیّت دلالت است؛ دلالت عام، لفظی وضعی است و دلالت مطلق، لبّی حِکَمی (مقدّمات حکمتی)

3ـ تقسیمات عام مربوط به عالم خارج است بلحاظ تعلّق حکم به عام؛ و الا در عالم مفهوم، این تقسیمات معنی ندارد زیرا در آنجا فقط شمول و عموم هست.

4ـ اعداد مانند ثلاثة، خمسه، عشره و غیره اگرچه دارای افرادی هستند ولی این افراد از مصادیق عام نیستند زیرا معانی این الفاظ از معانی آلیه و فانی در معدودند؛ و عنوانی ندارند که بر مصادیق خود صدق کند مثلاً عشره بر هر یک از ده فرد خود صدق نمی‌کند.

5ـ در هر زبانی الفاظی مختصّ به عام هست، الفاظی مختصّ به خاصّ و الفاظی مشترک بین آن دو.

6ـ دلالت الفاظ عموم، دلالت وضعی است و ربطی به مقدّمات حکمت ندارد.

7ـ لفظ کلّ با مدخولش در ظاهر مرکّب اضافی است ولی در واقع مرکّب مزجی است.

8ـ شمول در الفاظ عموم افرادی است بحکم وضع و احوالی است بحکم مقدّمات حکمت؛ اگر کسی بگوید عمومیّت عام با مقدّمات حکمت ثابت می‌شود، بین عموم افرادی و احوالی خلط کرده است.

9ـ نکره در سیاق نفی و نهی دلالت بر عموم دارد ولی از ادوات عموم نیست زیرا دلالتش لفظی نیست بلکه عقلی است.

10ـ جمع و مفرد محلّی به الف و لام اگر الف و لام آنها عهد نباشد و نازل منزله‌ی کل یا جمیع باشد، از ادوات عموم هستند.

11ـ بعد از ذکر این مبادی وارد فصل اوّل شدیم که بحث عام مخصَّص بود و اینکه آیا عام بعد از تخصیص استعمالش در باقی افراد حقیقت است یا مجاز؟

12ـ تخصیص یعنی اخراج حکمی؛ و بر سه قسم است: وصفی، استثنائی و منفصل.

13ـ تخصیص وصفی اصلاً تخصیص نیست بلکه از باب «ضیق فم الرکیه» است؛ مسامحةً تخصیص گفته می‌شود.

14ـ دلالات لفظیّه بر سه قسمند: خطوری، تصوّری و تصدیقی.

15ـ در مانحن فیه فقط دلالت تصوّری و دلالت تصدیقی کاربرد دارد.

16ـ تخصیص بالإستثناء آیا ملحق به مخصّص متّصل می‌شود یا منفصل؟ دو قول است.

17ـ مخصّص متّصل در دلالت تصوّری و مراد استعمالی تصرّف می‌کند و مخصّص منفصل در دلالت تصدیقی و مراد جدّی.

18ـ مخصٌص منفصل اوّلاًوبالذات بیان مراد جدّی است و ثانیاًوبالعرض بیان مراد استعمالی.

19ـ ذکر عام قبل از مخصّص منفصل بخاطر ایجاد مصلحت یا دفع مفسده‌ای است مانند تقیّه.

20ـ مخصّص متّصل و منفصل از نظر ایجاد تجوّز در عام، فرقی باهم ندارند.