موضوع: الأمارات/أحكام القطع /تجری

خلاصه جلسه قبل

تنبیه سوّم

بحث تجرّی مختصّ به قطع و ظنّ طریقی است نه موضوعی؛ زیرا کشف خلاف برای کسی که با قطع طریقی مخالفت می‌کند معنی دارد ولی در موضوعی کشف خلاف معنا ندارد بلکه موضوع از بین می‌رود؛ مثلاً اگر کسی طریقی را که مظنون الضرر است (یعنی ظنّ به ضرر موضوع قرار گرفته است برای حکم) طیّ کند عاصی است ولو کشف خلاف شود و ضرری نباشد؛ المشی فی طریق مظنون الضرر حرام و ظنّ که حجّت شرعی است جزء موضوع قرار بگیرد این مشی حرام است.

لکن این فتوا صحیح نیست زیرا طبق تنبیه سوّم که تجرّی مخصوص قطع و ظنّ طریقی است عاصی نیست چون معصیت حکم موضوعی است که ظنّ جزئش باشد؛ حال که ظنّ از بین رفته یعنی مخالف واقع در آمده است پس موضوع از بین رفته است.

مثال دوّم

کسی در سفر مظنون الضرر نمازش فوت شود باید تمام قضا کند چون سفر معصیت است لذا نمازش تمام است.

این فتوا هم صحیح نیست چون معصیت برای مظنون الضرر است یعنی حکم برای موضوعی است که ظنّ جزء آن است؛ حال که ظنّ از بین رفت موضوع از بین می‌رود پس نمازش شکسته است.

مثال سوّم

کسی که ظنّ دارد به ضیق وقت، بدار بر او واجب است و الّا عاصی است؛ یعنی ظنّ به ضیق وقت موضوع وجوب بدار است.

مثال چهارم

ظانّ به ضررِ وضو یا غسل، واجب است تیمّم کند؛ حال اگر وضو یا غسل کرد حرام است.

محقّق خوئی می‌فرماید: تمام این فتواها غلط است زیرا موضوع عوض می‌شود چو موضوع ظن بود و از بین رفت.

عرض می‌کنیم منظور شما از ظنّ موضوعی چیست؟ چون ظنّ موضوعی خود بر دو قسم است: ظنّ موضوعی طریقی و ظنّ موضوعی وصفی؛ سیاتی.