موضوع: اصول/ حجیت خبر واحد/

آیه شریفه نبأ از ناحیه مفهوم شرط کنار گذاشته شد چون نتوانستیم اثبات کنیم که جمله شرطیه هم مقتضی دارد برای مفهوم و هم مانعی ندارد ، زیرا نیاز داشت به وضع که وضعا هم نشد مگر قرائن خارجیه در جایی از جمله شرطیه بکار برده شود و دارای قرائنی باشد که اثبات کند شرط ما علت تامه منحصره است ممکن است مواردی هم باشد که به تعبیر مرحوم آخوند ما از آن مفهوم گیری کنیم ولی مفهومش نه بحکم وضع است نه بحکم اطلاق لذا جمله شرطیه بما هو جمله شرطیه دلالت بر مفهوم ندارد کما هوتحقیق و شاهد بر این ادعا الی ماشاالله در روایات داریم جملات شرطیه ای که اصلا نمیتوانند مفهوم داشته باشند مانند زار الحسین بکربلا ماشیاً وجبت له الجنه این جمله شرطیه یقینا مقدمه اش علت تامه نیست بلکه اقتضا و مقتضی است . تمام این روایات که در دین داریم اگر کسی فلان کار را انجام دهد وجب له الجنه اصلا علت تامه نیستند بلکه مقتضی هستند زیارت کربلا غسل جمعه و امثالهم مقتضی دارند که انسان را وارد بهشت کنند تا برسیم به اینکه بگوئیم مقدم در جمله شرطیه علت تامه است و علاوه بر این علت منحصره نیز میباشد اگر این را بخواهیم اثبات کنیم از درون خود جمله شرطیه نه فاء نه اِن نه اطلاق نه استعمالات بیرونی هیچکدام یاوری نمیکنند بنابراین کنار گذاشته شد.

میرویم سراغ موانع بعد و گفتیم سلمنا جمله شرطیه مقتضی داشته باشد برای مفهوم و مفهوم یعنی صدّق العادل عادل را تصدیق کن که مفهوم میشود حجیت خبر واحد .چند مانع مخصوص جمله شرطیه بود که به آنها پرداختیم ،از این به بعد میخواهیم به موانع عمومی بپردازیم موانع عمومی یعنی شما به هر دلیلی چه به آیه نبأ چه اخبار و روایات متواتر چه به سیره عقلا بخواهید خبر واحد عادل را حجت بدانید دارای مانع است که میشود مانع چهارم و مشترک است بین تمام موارد حجیت خبر واحد.

تمام ادله حجیت خبر واحد گرفتار این موانع هستند از جمله آیه نبأ در فرضی که مفهوم داشته باشد یعنی بگوید صدّق العادل

مانع چهارم : اینست که ما در تاریخ خبر واحد ،اجماع منقول سید مرتضی را داریم اجماع منقول بر عدم حجیت خبر واحد بنابراین اگر صدق العادل را توسط آیه نبأ درست کردید یا توسط سیره عقلا یا روایات متواتره ساختید معنایش اینست که هر خبر واحدی را میگیرد و یکی از آن خبرهای واحد خبر سید مرتضی است بر عدم حجیت خبر واحد مهمترین مانع اینست که یلزم من وجود الحجیة عدم الحجیة لازم میآید ادله حجیت را بپرورانیم ولی یک مرتبه بر زمین بزنیم یلزم من ثبوت حجیت خبر واحد عدم حجیت خبر واحد و چیزی که یلزم من وجوده عدمه محال است این توقف شیء علی نفسه هست این دور است بنابراین باید دست از حجیت خبر واحد برداشت زیرا مانع دارد .

از این اشکال و مانع جواب داده شده است :

جواب اول : اینست که برنامه حجیت خبر واحد عادل مخصوص خبر واحد حسی است خصوصا بناء عقلا

بناء عقلایی که میگوید خبر واحد مورد اطمینان و موثق که حجت است خبری است که مخبر عن حسٍ بیان میکند یعنی از امام صادق حس کرده و شنیده یا دیده و دارد نقل میکند اجماع منقولی که سید مرتضی نقل میکند میشود خبر واحد حدسی و از بحث ما بیرون است و دلیلی برای حجیت ندارد . خبر واحد حدسی دلیلی بر حجیت ندارد و از گردونه بحث ما بیرون میرود لذا اگر ما حجیت خبر واحد ثقه را توسط ادله اثبات کردیم مشخص است که موضوعش خبر واحد حسی است ناقلی که عن حسٍ نقل میکند

جواب دوم : سلمنا حجیت خبر واحد را که پروراندیم خبر سید را نیز شامل شود خبر دیگری از شیخ طوسی داریم که نقل اجماع منقول کرده بر حجیت خبر واحد؛ هر دو را شامل میشود که این دو خبر با هم تعارض میکنند تساقط میکنند و ادله حجیت خبر واحد سالم میماند . یعنی اجماع سید مرتضی بر عدم حجیت و اجماع شیخ طوسی بر حجیت توسط ادله حجیت خبر واحد تقویت میشوند اعتبار پیدا میکنند تعارض میکنند تساقط میکنند و مانع از بین میرود چون نمیشود متعبد به متناقضین شویم . مشکل دیگر اینکه اگر بخواهد ادله حجیت خبر واحد خبر سید را بگیرد یلزم تخصیص اکثر مستهجن زیرا شامل میشود خبر سید را یعنی عدم حجیت خبر واحد که باید بگوئیم تمام خبر های واحد دنیا بیرون میروند و فقط خبر سید باقی میماند که میشود تخصیص اکثر مستهجن که ما اینهمه زحمت بکشیم خبر واحد سید مرتضی را حجت کنیم بعد بگوئیم فقط خبر سید مرتضی حجت است وبقیه حجت نیستند به چه دلیل؟ به دلیل خود خبر سید که میگوید خبر واحد حجت نیست بعد آنهمه ادله برای حجیت خبر واحد آوردیم که خواستیم برای سید خرج کنیم این میشود تخصیص اکثر مستهجن .

مانع پنجم : اینست که ادله حجیت خبر واحد خیلی هنر داشته باشد حجیت خبر واحد بلا واسطه را اثبات میکند یعنی خبر واحدی که دارد از امام علیه السلام چیزی نقل میکند بجهت اینکه ادله حجیت خبر واحد وقتی حجیت را اثبات میکنند بخاطر اثبات اثر شرعی است ،اثر شرعی در باب اخبار آحاد غالبا قریب به اتفاق احکام الله هستند یعنی خبری را میگیرند که تا شنیدیم بشود حکم خدا مانند خبر زراره قال زراره قال الصادق علیه السلام . زیرا تا حجیت خبر زراره را اثبات کردم وجوب نماز جمعه اثبات میشود، اثر شرعی مترتب میشود بر خبر زراره . خب اخبار با واسطه را چه کنیم؟ شیخ طوسی نقل میکند از فلانی و از فلانی تا میرسد به زراره . خبر شیخ طوسی که اثر شرعی ندارد شیخ طوسی میگوید قال الصفار و این قال الصفار اثر شرعی ندارد. با این خبر مثلا تصدیق صفار اثبات میشود اولا تصدیق کن شیخ طوسی را تا وجوب تصدیق صفار اثبات شود همین جا بایستیم معنایش اینست که صدق العادل که محصول ادله حجیت خبر واحد است هم حکم را گزارش میدهد هم موضوع را یعنی هم اثبات حکم (وجوب تصدیق)میکند هم اثبات موضوع (تصدیق بعدی) در صدق العادل صدق رفته است روی تصدیق که متعلق و موضوع است این وجوب تصدیقی که از ادله حجیت خبر واحد گرفتیم هم باید وجوب را اثبات کند و هم تصدیق را مگر میشود حکمی هم مثبِت حکم باشد هم مثبِت موضوع هیچگاه حکم موضوع خود را اثبات نمیکند. بتعبیری دیگر اخبار مع الواسطه اگر بخواهد مشمول ادله حجیت خبر واحد شود باید صدق العادل هم مثبت حکم باشد و هم مثبت موضوع زیرا وقتی میگوئیم صدق العادل یعنی صدق شیخ طوسی که این تصدیق صفار را درست میکند

پس بنابراین دو نگاه شد نگاه اول یا اولین مانع آنست که ادله حجیت خبر واحد باید اثر شرعی بر آن مترتب شود و اثر شرعی برای خبر بلا واسطه است دومین مانع اگر اخبار مع الواسطه را بخواهد بگیرد مشکل عقلی دارد که یک حکم هم مثبت حکم باشد و هم مثبت موضوع خودش