موضوع: اصول/ حجیت خبر واحد/

موانع ادله حجیت خبر واحد و مانع پنجم در اخبار مع الواسطه

گفتیم صدق العادل اخبار مع الواسطه را شامل نمیشود بتعبیر دیگر اخبار مع الواسطه مانع هستند برای ادله حجیت خبر واحد که در این بحث جواب دادیم حجیت خبر واحد دارای دو مبنا است.

1. مبنای طریقیت 2. مبنای جعل مؤدا یا سببیت

طبق مبنای طریقیت دو جواب دادیم یک جواب نقضی و یک جواب حلی در جواب نقضی گفتیم اگر اخبار مع الواسطه مشمول ادله حجیت خبر واحد نیستند مهمترین مشکل این میشود که حکم بخواهد موضوع خودش را اثبات کند یعنی صدق العادل در خبر شیخ طوسی خبریت شیخ مفید را درست کند با اینکه صدق العادل حکم است و روی خبر مینشیند یعنی اول خبر باید باشد. اشکال نقضی اینست که اگر چنین است پس باید در باب اقرار علی الاقرار یا بینه علی البینه نیز همین سخن را بگوئید طبق قاعده اقرار اقرار العقلا علی انفسهم جائز من اگر اقرار کنم بر علیه خودم تا اثبات کنم اقرار دیگری را علیه خودش یعنی اقرار اول ، اقراردوم را اثبات میکند یا بینه ای حجیتش اثبات شود که با این حجیت ، بینه دوم اثبات

شود علما اقرار علی الاقرار و بینه علی البینه را میپذیرند و نمیگویند حکم ،موضوع را اثبات میکند که اگر چماق حکم ،موضوع را اثبات نمیکند به میدان بیاید باید این دو را نیز در بر بگیرد لکن لایلتزم به احدٌ

در جواب حلی نیز گفتیم صدق العادل تبدیل میشود به چندین عادل و این خبر های مع الواسطه را میگیرد و ترتب و اثبات موضوع لازم نمی آید .

اشکال دوم : که در اینجا مطرح بود اینست که این اخبار مع الواسطه اثر شرعی ندارند این اشکال را با دومبنا جواب میدهیم 1. مبنای طریقیت 2. مبنای جعل مؤدا

اما طبق مبنای طریقیت اشکال از بیخ وجود ندارد زیرا اگر مبنا این شد که ادله حجیت خبر واحد فقط طریقیت را میسازد و کاری به حرمت و حلیت ندارد در اینجا این اشکال پاک میشود صدق العادل داد میزند ایها الناس خبر الصدوق طریقٌ الی احکام الله خبر المفید لانه عادلٌ طریقٌ مساله ای حکیمانه در شریعت میباشد که وقتی شارع مقدس طریقیت را جعل میکند که در خبر واحد حجت است باید حکمی را بعدآن بیان کند و الا حکیمانه نیست آن حکم را ادله حجیت درست نمیکند بلکه حکمت آن را میسازد یعنی در اصول از ادله حجیت خبر واحد ،حجیت استخراج میکنیم نه وجوب و حرمت و کراهت و استحباب و این حجیت را میآوریم روی خبر واحد که صدق العادل میگوید خبر هر عادلی حجت است نهایتا در مانحن فیه چون این اخباری که از آن استفاده میکنیم در مقام شریعت و تشربع است هدف از این جعل حجیت آن است که ما بندگان خدا را برساند به احکام الله و ارائة الطریق است که ممکن است مطابق با واقع باشد یا نباشد

پس بنابراین در مبنای طریقی اشکال از ریشه پاک میشود که خبر صدوق اثر شرعی ندارد و فقط خبر زراره اثر شرعی دارد و میگوید تسبیحات اربعه مستحبة. در اینجا میگوئیم ادله حجیت خبر کاری به جعل اثر شرعی ندارد حجیت معنایش طریقیت است که هر عادلی خبرش میتواند طریق الی الواقع باشد در ما نحن فیه طریق به احکام الله است

اما در جعل مؤدا چه باید کرد؟ جعل حجیت یعنی جعل مؤدا . ادله حجیت خبر واحد میخواهند مؤدای خبر را اثبات کنند. بتعبیر دیگر قرار است ادله حجیت خبر واحد اثری را بار کند بر اخبار چه بی واسطه و چه مع الواسطه.

اولین جواب اینست که طبیعت اثر مترتب میشود بر خبر عادل .حالا منظور از طبیعت چیست؟

طبیعت دو معنا دارد

1. طبیعت فلسفی است که معمولا بشرط لا است طبیعت بما هی طبیعت لیست الا هی

2. طبیعت اصولی که منظور نظر ما این نوع از طبیعت است یعنی طبیعت مطلقه و قابل سریان ،طبیعتی که میتواند جاری وساری باشد روی مصادیق مختلف در اینجا ادله حجیت خبر واحد میخواهند طبیعت اثر را مترتب کنند بر خبر واحد و آن طبیعت اثر عبارت است از اثر شرعی یعنی وجوب تصدیق پس بنابراین ادله حجیت خبر واحد نمیخواهند فردی از طبیعت را اثبات کنند مثلا بگوئیم وجوب نماز یا روزه بلکه اثر شرعی را اثبات میکند که هرچه میخواهد باشد و یکی از اثار شرعی که در کارخانه شریعت ساخته شده است وجوب تصدیق خبر عادل است.

جواب دوم : تنقیح مناط است یعنی شما اگر بالفرض بگوئید صدق العادل از نظر لفظی اخبار مع الواسطه را نمیگیرد و فقط شامل خبر آخری میشود میگوئیم قبول اما وقتی میرویم سراغ ملاک و میبینیم ملاک از تصدیق زراره چیست؟ رسیدن به حکم الله که این ملاک در شیخ صدوق هم وجود دارد در شیخ مفید هم وجود دارد شما بالفرض اگر جایی مشکل لفظی داشته باشید از جهت تنقیح ملاک میتوانید اینگونه حل نمائید.

جواب سوم : عدم قول به فصل . هیچکس نگفته است که اثری به نام تصدیق در گردانه ادله حجیت خبر واحد نیست اثار همان وجوب نماز کراهت استحباب وغیره است ،علما طبق نظر دوم که ترتیب اثر باشد دو فرقه شده اند 1. ادله حجیت خبر واحد اثار شرعی را بر خبر واحد مترتب میکنند 2. ادله حجیت اثر شرعی را بر خبر واحد مترتب نمیکنند دیگر کسی تفصیل نداده است که اثر شرعی اگر احکام رائجه باشد مترتب میکند ولی اثر شرعی وجوب تصدیق را مترتب نمیکند .

جواب چهارم : که به تعبیر آقای خوئی بهترین جواب است اینست که ما هیچ آیه و روایتی نداریم بر اینکه در باب أمارات مؤدا باید حکم شرعی باشد یا چیزی باشد که اثر شرعی دارد . جعل مؤدا هر چیزی میتواند باشد مانند اعتبار؛ خصوصا دلیل مهم حجیت خبر واحد که بناء عقلاست همچین چیزی ندارد بناء عقلا میگوید خبر عادل اعتبار دارد با هر محتوایی گاهی خبر دادن از جریان خاصی است گاهی خبر از حکم شرعی میدهد گاهی خبر میدهد از یک نکته که اثر شرعی بر آن مترتب میشود.

بنابراین هیچ آیه و روایتی نداریم که در باب حجیت أمارات بگوید حجیت یعنی آنکه مؤدا حکم شرعی باشد یا چیزی باشد که اثر شرعی دارد.

پس طبق هر دو مبنا مانع پنجم برطرف میشود . مانع پنجم این بود که اخبار مع الواسطه مشمول این ادله نیست و محققین اکثرا متفقد بر اینکه در باب حجیت امارات اثبات طریقیت میشود و با این اثبات ادله حجیت خبر واحد میگوید خبر واحد عادل طریق است، بتعبیری دیگر اخبار مع الواسطه هر کدامشان میشود جزءالعله برای رسیدن به قال الصادق

انما الکلام وقتی است که در بین این سلسله یکنفر عادل یا موثق نیست که در اینجا دیگر ادله حجیت خبر واحد نمیتواند طریقیت این خبر را اثبات کند زیرا مجموع من حیث المجموع مانند دانه های زنجیر بهم متصل هستند و اگر یک حلقه خراب شود کل آن بهم میریزد روی همین جهت میگویند سلسله سند اگر ده نفر دارد و فقط یکنفر آن فاسق است نتیجه تابع اخس مقدمات است یعنی با همان یک دانه زنجیر فاسد ادله حجیت شامل آن خبر نمیشود صدق العادل صدق العادل تا برسیم به قال الصادق و اگر یک جزء العله کم شود علت میشود علت ناقصه و با علت ناقصه نمیتوان طریق برای حکم شارع ساخت