موضوع: اصول/ حجیت خبر واحد/

ماکان المومنون لینفروا کافه فلولا نفر من کل فرقة منهم طائفه لیتفقهوا فی الدین و لینذروا قومهم اذا رجعوا الیهم لعلهم یحذرون [1]

این آیه را برای حجیت خبر واحد مورد مطالعه قرار داده ایم و نتیجه مباحثه این شد که هیچ دلیلی در این آیه بر وجوب تحذر موجود نیست ،نقطه عطف و محل ثقل این آیه برای حجیت خبر واحد وجوب تحذر بود هر محققی روی این آیه کار کرده است تا حجیت خبر واحد را از آن استخراج کند مهمترین کارش این بوده که تحذر را واجب کند که اگر واجب شود یعنی تقبل واجب است اما هیچ دلیلی شرعاً و عقلاً پیدا نکردیم . محبوبیت تحذر وجود دارد اما وجوب تحذر دلیل ندارد .

بعد از آن رسیدیم به این مورد که سلمنا این آیه شریفه دلالت شرعی و عقلی دارد بر وجوب تحذر اما حجیت خبر واحد از دورن این وجوب بیرون نخواهد آمد بلکه آیه شریفه میرود سراغ عناوین طاریه عناوینی که طاری شده است بر الفاظ آیه . کلمه تحذر و انذار تحذر انفعال انذار است و انذار فعل تحذر

این دو کلمه بار معنوی دارند که این بار معنوی با خبر واحد در فروع دین سازگار نیست. مهمترین بار معنوی آنها بحث خوف است ترساندن (انذار) و ترسیدن (تحذر) وانگهی اضافه میکنم مهم است بدانیم شأن نزول آیه کجا بوده و در چه جریانی بوده است ؟

یک شأن نزول اینست که در زمان پیامبر هر موقع جنگ بود چه در غزوه ها و سریه ها مردم همه میرفتند و در سریه ها پیامبر در شهر تنها می ماند در اینجا فرمودند چرا همه با هم میروید ما کان المومنون لینفروا کافه عده ای بروند در جنگ چیزهایی یاد میگیرند و در برگشت برای دیگران نقل میکنند که مسلما فقه و احکام روزه نبوده بلکه قدرت و شجاعت و پیروزی را گزارش میدهند که با این شان نزول آیه ربطی به بحث ما و حجیت خبر واحد ندارد .

شان نزول دیگر آنست که اعراب، بادیه نشین ها و شهرک های اقماری شنیده بودند برای یاد گیری به مدینه بروند خصوصاً بعد از غزوه تبوک که همه بطرف مدینه رو میآوردند و باعث شلوغی و تورم در شهر میشد آیه نازل شد کم کم بیائید بشنوید بیاموزید و برگردید برای دیگران توضیح دهید وانگهی آنچه از این آیه بر میآید مافوق مسائل فروع دین بوده و بحث مسائل کلان دین است مباحثی که ارتباط مستقیم با عذاب و عقاب و مجازات دارد. در کجا ما مستقیماً از عقاب بحث میکنیم؟ در اصول عقاید و کلام که اینها موظف بودند بیایند مسائل اعتقادی اصیل اسلام را یاد بگیرند و بعد برای دیگران بیان کنند که ای مردم اگر کسی از این اصول تخلف کند گرفتار عذاب میشود . مبادی تصوریه و مبادی تصدیقیه فقه را گزارش میکردند که اصل اعتقادات مردم درست شود.

بحث انذار و تحذر بر قله ای نشسته است که فروع دین در بحث فقه زیر مجموعه آن است و لازم است افرادی که منذر هستند از مبادی دین مطلع شوند که در اینجا دیگر بحث ظن نیست و برای مخاطبینی هم که پیام را میگیرند بحث رسیدن به واقعیت ها و اعتقادات است لذا خیلی از بزرگان میگویند این آیه اجنبی است و مرحوم شهید میگوید : فالآیه غیر ناظرة الی مسألة الاخبار و حجیتها بل تنظر الی مسالة اُخری و هی لزوم وجود طائفة بین الامه تتحمل مسئولیت الجهاد العقائدی والفکری فی سبیل الله عن طریق التفقه فی الدین و حمله الی الاطراف و الاجیار و هذه مسألة اجنبیة عن حجیت خبرالواحد [2]

گرچه مرحوم آقای خوئی این آیه را در اول طوری معرفی میکند که بهتر و واضحتر از آیه نبأ است و در آخر این اشکالات را دفع میکند اما از کلام ایشان نیز فهمیده نمیشود که این آیه یکی از ادله حجیت خبر واحد است. با وجود این ابهاماتی که در الفاظ وجود دارد نمیتوانیم از آیه استفاده کنیم که واقعاً در شریعت مقدسه ، خداوند در قران آیه ای آورده که بخواهد توسط آن خبر واحد را حجت کند این نسبت دادن به خداوند توسط این آیه روشن و اضح نیست اذا جاء الاحتمال بطل الاستدلال . اما این آیه در فتوا میتواند مورد استفاده قرار گیرد که مجتهد تفقه کند و بیاموزد و بعد ارشاد کند که شأن انذار پیدا میکند حاکم شرع میتواند مردم را بترساند که چه کاری راباید انجام دهند و چه کاری را نباید و یکی از آیاتی است که میتواند بنیه حکومت اسلامی را معرفی کند که حکومت اسلامی شأنش انذار است و فقهایی که فقیه میشوند یکی از شئونشان انذار است . میشود کسی در حکومت ظلمه فقیه شود و انذار کند؟ چطور میشود عده ای در

در جامعه بشوند منذرین؟ مطمئنا باید قدرت داشته باشند زیرا بدون قدرت انذار صورت نمیگیرد.

بنابراین آیه نفر هم نتوانست پشتوانه ای وحیانی باشد برای اثبات حجیت خبر واحد

مورد بعد آیه کتمان است و وارسی آن در قران.