موضوع: مباحث الفاظ/مسألة ضد /تحقيق حال مسلكي الاقتضاء المقدمي والتلازمي

(الأمر) الثانی: أن الجهة المبحوثة عنها في المسألة، وإن كانت أنه هل يكون للأمر ...[1]

آیا امر مقتضی نهی از ضد را دارد (از آنجایی که برخی قائلند ترک ضد مقدمه فعل شیء است) ؟ این جهت از بحث بخاطر توهمی است که برخی خیال کرده اند انجام شیئی متوقف بر ترک ضد آن است.

حاصل توهم:

شکی نیست که هر کدام از ضدین (نماز و ازاله) مانع از دیگری است و عدم مانع هم از اجزاء و مقدمات علت است و هر علتی مقدم بر معلول خودش است.

بیان فساد توهم:

مرحوم آخوند می فرماید که این توهم، فاسد است زیرا:

أولا (دلیل وجدانی): معانده و منافرت بین ضدین، تنها مقتضی عدم اجتماع آنها در مقام تحقق و وجود خارجی است مثل روشنی و تاریکی، ولی عدم یکی (عدم بیاض مثلا) و وجود دیگری (سواد مثلا) با هم منافاتی ندارند و بین آنها کمال ملائمت است زیرا هر دو (احد الضدین وعدم دیگری، سیاهی و عدم سفیدی) در یک رتبه هستند و تقدمی بر یکدیگر ندارند. ولذا ترک احد الضدین مقدمه انجام دیگری نیست.

ثانیا (دلیل برهانی): اگر بگوئیم که ترک یکی مقدمه انجام دیگری است دور (توقف شیء بر خودش) لازم می آید.