موضوع: مباحث الفاظ/الأمر الرابع: ثمرة مسألة الضد /ثمرة مسألة الضد

الأمر الرابع : تظهر الثمرة في أن نتيجة المسألة ، وهي النهي عن الضد بناءً على الاقتضاء [1]

ثمرة المسألة:

ثمره مسأله ضد بنابر قول به اقتضاء، هرگاه به چیزی (ازاله) امر شد و برای آن، ضدی از امور عبادی مانند نماز، وجود داشت بنابر این قول که نهی در عبادت موجب فساد است . واین امر متقضی فساد عبادت است.

ولی اگر ضد مورد نظر واجب توصلی باشد اگرچه انجام آن بنابر قول به اقتضاء حرام است اما غرض شارع با انجام آن واجب توصلی حاصل می شود.

نظر شیخ بهائی:

ثمره مذکور صحیح نیست زیرا نماز در این مثال حتی بنابر انکار اقتضاء باطل است زیار چون امر به ضدین محال است لذا با وجود ازاله که واجب اهم است خواندن نماز امر ندراد و لذا نمی توان آن را با قصد قربت بجا آورد.

پاسخ:

مرحوم آخوند اینگونه نیست که صحت عباد و امکان قصد قربت فقط متکی به امر باشد بلکه همین قدر که عبادتی محبوبیت ذاتی و رحجان واقعی داشته کافی است که مکلف بتواند آن را با قصد قربت و صحیح انجام دهد زیرا که احکام تابع مصالح و مفاسده است و نماز آن را داراست و مزاحمت ازاله آن را باطل نمی کند.

نظریه ترتب:

نکات:

    1. ضدین در آن واحد مأمور به اند و چنانچه یکی از آن دو عبادی باشند انجام آن با قصد قربت صحیح می باشد.

    2. راه حل این نظریه این است که با ایجاد اختلاف رتبه در ضدین و در طول هم قرار دادن آن دو ، هر دو مأمور به اند و نظر به اهمیت ازاله امر به آن رتبتا مقدم است و وجوب آن مطلق و بی قید و شرط است و اگر مکلف عصیان کرد نوبت به رتبه امر به صلاة می رسد و مأمور بها خواهد بود.

    3. در این صورت عصیان شرط متأخر است و اگر منکر شرط متأخر شدیم می گوئیم قصد ترک ازاله و بنای بر معصیت، قید وجوب صلاة از باب شرط متقدم و مقارن است .

    4. خلاصه دو امر در آن واحد متوجه ضدین است امر به اهم(ازاله) که مطلق است و دیگری به مهم (صلاة).

سؤال: آیا هنگام امر به ازاله آیا صلاة هم امر دارد 5 نظریه وجود دارد:

1. شیخ بهائی امر ندارد و نماز حتی بنابر عدم اقتضا باطل است.

2. مصنف: مطلوبیت واقعی دارد و همین اندازه در تصحیح عبادت کافی است.

3. محقق ثانی : می توان آن را به داعی امر به طبیعت صلاة آورد.

4. صلاة امر مشروط و با اختلاف رتبه دارد.

5. اگر عبادت مورد نظر مثلا نماز واجب موسع باشد می تواند هنگام ترک واجب اهم (ازاله) نماز را به نیت امر مطلق (امر غیر مزاحم) بجا آورد.