ثانیا : بر فرض حصول ظن قوی یا علم مذکور ما بین فرض فسق و فرض کفر فرق قائل هستیم چرا که در فرض فسق تحقق آن منافاتی با ادعای استحباب مذکور ندارد چرا که در آنجا همانطور که قبلا گفتیم این حکم استحباب ناظر به کلی جامعه اسلامی است در مقابل سائر امم.

فلذا وجود افراد و اشخاص فاسق در جامعه اسلامی در کنار افراد عادل است که این یک امر طبیعی می باشد و اینها مجموعا همه با هم جزء امت اسلام به حساب می آیند.

در حالی که مولود در فرض کفر قهرا خارج از امت اسلامی ست و اصلا محل بحث نیست. یعنی بر فرض آنکه واقعا علمی حاصل شود که این مولود کافر خواهد بود بالبداهه آن مولود جزء امت اسلامی نیست که حکم استحبابی نسبت به آن داشته باشیم.

ثالثا :در لحظه تولد که فسق یا کفر قابل احراز نیست بلکه همه اینها پس از بلوغ شخص محقق خواهد شد که آن هم به قوه اختیاریه خود آن شخص می باشد فلذا همانطور که در خلقت او از طرف خدای متعال هیچ قبحی مستند و منتسب به خدا نمی باشد هکذا قبح و اعتراضی هم به والدین این مولود منسوب نمی باشد.

خلاصه اینکه بر اساس ادله ای که اقامه شد (منهای عناوین ثانویه) برای ما محرز شد که تکثیر نسل فی نفسه مستحب است و بلکه مورد تاکید و عنایت خاص اهل بیت علیهم السلام قرار گرفته است.

لکن به حسب عناوین ثانویه بر اساس شرائط و اقتضائات خاص ممکن است همین تکثیر نسل محکوم به وجوب شود یا بالعکس ممکن است بر اساس شرائط و اقتضائات خاص دیگری این تکثیر نسل محکوم به حرمت شود (هر چند در زمان محدود یا در مکان خاص و بلد خاص و قبیله ای خاص)

علی ایّ حال شرائط خاص تعیین کننده حکم خاص می باشند.

ولی در کل همانطور که گفتیم تکثیر نسل فی نفسه محکوم به استحباب است فلذا از این جهت اعراض از آن حرام نیست البته به شرط آنکه با قصد اهانت و دهن کجی و بی اعتنایی به شرع مقدس نباشد.

آری در این صورت حرام نمی باشد چرا که ترک یک حکم الزامی نبوده است خصوصا اگر ترک آن از سر مصلحت شخصیه ای یا حفظ شئونات خاصی بوده باشد.

آری در صورتی که در همین فرض ، این ترک فعل سبب الگوسازی منفی شود و در نتیجه سبب وهن به شرع مقدس شود ، باز هم قهرا جایز نخواهد بود.

بنابراین تحدید نسل در شرائط مختلف می تواند متصف به احکام متفاوتی شود مثل کراهت یا حرمت

و اما آنچه که ان شا الله تعالی از اینجا به بعد مورد بحث خواهد بود عبارتست از بررسی اسباب و طرق تحدید نسل و بیان حکم شرعی آن

فلذا نقول :

اولین سبب از اسباب تحدید نسل سقط جنین است که در جلسات آینده به بررسی مسائل آن خواهیم پرداخت.