درس خارج فقه استاد سیدمحمد میراحمدی
1402/10/03
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: فقه الاسره/تغییر جنسیت /بررسی ادله حرمت تغییر جنسیت
اشکال به دلیل سوم بر حرمت تغییر جنسیت :
و اما از جهت دلالت آنچه که محل بحث است اینست که قدر متیقن از این روایات نهی و منع از تشبه و اخصاء است در حالی که صورت مساله و محل نزاع ما تغییر جنسیت است فلذا لقائل ان یقول :
که روایات مذکور که نهی از اخصاء و تأنث بود ، شامل محل نزاع ما نمی شود چرا که در فرض تغییر جنسیت در واقع تغییر موضوع داریم و در واقع موضوع رجولیت به انوثیت تغییر پیدا می کند و بر فرض تحقق تغییر موضوع ، به همان نسبت حکم هم تغییر می کند ؛ پس قهرا اشکالی نخواهد داشت. مثل تغییر عصیر عنبی به خلّ که موضوع تغییر کرده و به تبع حکم هم متفاوت است.
لکن امکان دارد که این اشکال جواب داده شود به اینکه خیر ، به تنقیح مناط قطعی یا از طریق فحوای قطعی می توان ثابت کرد که آن حرمت و نهی در اخصاء و تأنث شامل تغییر جنسیت هم میشود و ای چه بسا در اینجا به طریق اولی شامل بوده باشد.
جهت ایضاح مطلب لازم است دو عنوان تنقیح مناط و فحوی خطاب یا فحوای قطعی را تبیین کنیم لذا باید گفت در تنقیح مناط و فحوی الخطاب نتیجه و ثمره یکی است و چندان تفاوتی بین آنها نیست و تنها چیزی که به عنوان فارق میتوان بیان کرد شدت موجود در فحوی الخطاب است که از آن به قیاس اولویت هم تعبیر می شود.
در تنقیح مناط ، فقیه مناط قطعی در موضوع را به دست می گیرد و حکم آن موضوع را در موضوع دیگری که همین مناط را به طور قطعی دارا است ، جاری می کند مثلا مناط قطعی در حرمت شرب خمر اسکار و مست کنندگی است که در بعضی داروهای روان گردان امروزی این مناط به طور قطع وجود دارد و خاصیت اسکار و مست کنندگی محقق است و لذا حرمت در این دارو ها نیز ثابت می شود.
در فحوی الخطاب بر اساس مناط موجود در موضوع ، حکم آن موضوع به نحو قیاس اولویت در موضوع دیگر ثابت می شود مثلا مناط افّ به والدین که در قرآن محکوم به حرمت شده است ، ایذاء والدین است و بر اساس این مناط یعنی ایذاء ، ضرب آنها هم به طریق اولی حرام خواهد بود.
اکنون به بیان کاربرد تنقیح مناط و فحوی الخطاب در ما نحن فیه می پردازیم.
بیان ذلک :
الف : تنفیح مناط : مناط حرمت در مقوله تشبه و اخصاء عبارتست از تصرف و دست کاری در خلقت الهی که این کار ممنوع است اینک به همین مناط تصرف و دست کاری در خلقت الهی در تغییر جنسیت هم پیش می آید فلذا قهرا در اینجا هم مثل اخصاء و تشبه ، حرمت خواهد بود.
ب: فحوی الخطاب : به این بیانست که وقتی در اخصاء و تشبه به صرف تصرف در خلقت الهی حرمت وجود داشته باشد پس در تغییر جنسیت هم حتما حتما و به طریق اولی دخالت در امر خلقت الهی ست و در اینجا تغییر به مراتب بیشتر است پس به طریق اولی حرام خواهد بود.
مضاف بر آنکه باید عوارض حاصل از این تغییر جنسیت را در تغییر فرهنگ جامعه اسلامی و آثار آن را بررسی کرد و مد نظر داشت که آیا از این حیث و طبق این اعتبارات می توان این مقوله تغییر جنسیت را مجاز دانست یا خیر؟
جمع بندی نقل اقوال قبل از بیان مختار استاد :
عده ای از فقها قائل به جواز شدند و ادله ایشان اولا قاعده تسلیط بود ثانیا اصل حلیت و ثالثا اصل عدم محذور شرعی.
در طرف مقابل عده ای قائل به حرمت شدند و ادله ایشان هم بیان شد و در این جلسه دلیل آخر آنها هم بیان شد و اشکال مطرح شده و پاسخ آن نیز تقدیم شد.
در جلسه آینده ان شا الله تعالی نظریه و مختار استاد محترم در این مساله بیان خواهد شد.