موضوع: فقه الاسره/صله الرحم و قطیعتها /روایات مساله صله رحم از حیث اخلاقی

کلام در روایات مربوط به جنبه اخلاقی صله ارحام بود.

سومین روایت :

3- صحیحه ابی حمزه ثمالی از امام باقر علیه السلام :

صِلَةُ الْأَرْحَامِ ... تَدْفَعُ‌ الْبَلْوَى‌[1]

بلوی سه معنا دارد :

اول : آزمایش

دوم : مصیبت

سوم : بلا

در این روایت مفهوم کلام حضرت میتواند این باشد که صله ارحام موجب دور شدن بلا می شود ، هم موجب دور شدن آزمایش است. البته ازمایش لابد است و ناچارا در معرض آن قرار می گیریم اما از خدا بخواهیم ما را از آزمایش سربلند بیرون آورد یا به عبارتی آزمایش هایی که موجب سقوط ما می شود به سبب صله رحم دور می شود. و طبق معنای سوم موجب دور شدن بلا است.

4- به همان سند قبل :

صِلَةُ الْأَرْحَامِ ... تُيَسِّرُ الْحِسَاب‌[2]

اگر در پرونده بنده صله رحم باشد موجب آسانی حساب است. مانند معلمی که کلاس فوق العاده ای را برگزار می کند و حضور در آن را موجب اضافه شدن امتیاز در آخر سال اعلام می کند.

5- موثقه اسحاق بن عمار از امام صادق علیه السلام :

إِنَّ صِلَةَ الرَّحِمِ وَ الْبِرَّ لَيُهَوِّنَانِ‌ الْحِسَابَ وَ يَعْصِمَانِ مِنَ الذُّنُوبِ فَصِلُوا أَرْحَامَكُمْ وَ بَرُّوا بِإِخْوَانِكُمْ وَ لَوْ بِحُسْنِ السَّلَامِ وَ رَدِّ الْجَوَابِ.[3]

در این روایت ، نیکی و برّ عنوان جدایی از صله رحم است. ممکن است کسی نیکی کند اما به ارحام نباشد. چه بسا کسی به شخص غریبه نیکی کند. در هر صورت نیکی ممکن است به ارحام باشد و تصادق کند با صله رحم و ممکن است به غیر ارحام باشد. در آینده خواهد آمد که گاهی نیکی به ارحام در کمک های مالی است.

گاهی خداوند متعال از لطف و کرمش بین ما و گناه حائل می شود و بین ما و معصیت فاصله می اندازد. یکی از اسباب فاصله گرفتن از معصیت و گناه صله رحم و نیکی است.

6- صحیحه بزنطی از امام رضا علیه السلام :

صِلَةُ الرَّحِمِ مَحْبَبَةٌ فِي‌ الْأَهْل‌[4]

در «محببه» ضبط دیگری هم هست که «محبِّبَه» به تشدید با اول و کسر آن و به فتح باء دوم باشد.

اگر ضبط اول باشد از باب ثلاثی مجرد و مصدر آن حبّاً می شود و محبَبَه هم می تواند مصدر باشد و هم اسم مکان باشد که معنا می شود اینکه : صله رحم سبب محبت است (اگر مصدر باشد.) و یا معنا این باشد که مظان و محل ایجاد محبت بین بستگان ، صله رحم است (اگر اسم مکان باشد) چرا که ان الانسان عبید الاحسان

اما اگر ضبط دوم باشد اسم فاعل باب تحبیب در ثلاثی مزید می شود و معنا این می شود که : صله رحم سبب ایجاد محبت در بین اهل و اقوام است.

سختی در زندگی طبیعی است اما واکنش ما نباید به گونه ای باشد که اولاد و همسر به جای دیگر گرایش پیدا کنند. اولین دوست و رفیق فرزند باید والدین باشند. فضای روحی و عاطفی خانواده باید پر شود تا دیگران نتوانند آن را پر کنند.

7- موثقه اسحاق بن عمار از امام صادق علیه السلام :

مَا نَعْلَمُ‌ شَيْئاً يَزِيدُ فِي‌ الْعُمُرِ إِلَّا صِلَةَ الرَّحِمِ حَتَّى إِنَّ الرَّجُلَ يَكُونُ أَجَلُهُ ثَلَاثَ سِنِينَ فَيَكُونُ وَصُولًا لِلرَّحِمِ فَيَزِيدُ اللَّهُ فِي عُمُرِهِ ثَلَاثِينَ سَنَةً فَيَجْعَلُهَا ثَلَاثاً وَ ثَلَاثِينَ سَنَةً

وَ يَكُونُ أَجَلُهُ ثَلَاثاً وَ ثَلَاثِينَ سَنَةً فَيَكُونُ قَاطِعاً لِلرَّحِمِ فَيَنْقُصُهُ اللَّهُ ثَلَاثِينَ سَنَةً وَ يَجْعَلُ أَجَلَهُ إِلَى ثَلَاثِ سِنِينَ.[5]

یک نکته ناب در این روایت است. اهل بیت علیهم السلام تجلی خدایی خداوند هستند در صفاتشان تجلی صفات الله متعال هستند. امام صادق علیه السلام که تجلی علم و قدرت خداست ، چنین شخصیتی می فرماید «ما نعلم» من نمی دانم و نمیشناسم مساله ای را مثل صله رحم در ازدیاد عمر انسان. یک وقت من می گویم نمیدانم ، یکبار یک فقیه و یکبار امام معصوم و حجت خدا علیه السلام می فرماید.

در این روایت ، حضرت فرض و مثالی را بیان می کند. هرکس در هر سنی هست ، و سه سال از عمرش بیشتر باقی نمانده ، با صله رحم سی سال اضافه می شود. مثلا جوان 20 ساله که عمرش در 23 سال تمام است اما با صله رحم 30 سال به عمرش اضافه می شود 53 سال عمر میکند.

اما از طرف دیگر جوان 30 ساله ای که قرار است 63 سال عمر کند ، اما با قطع رحم 30 سال از عمرش کم می شود و در 33 سالگی از دنیا می رود.

در اینجا و با فهم روایت معنای فقاهت در مباحث صله رحم روشن می شود.

8- روایت ابی حمزه ثمالی از امام باقر علیه السلام :

اِذَا قَطَّعُوا الْأَرْحَامَ جُعِلَتِ‌ الْأَمْوَالُ‌ فِي‌ أَيْدِي‌ الْأَشْرَارِ.[6]

یکی از مشکلات دنیوی قطع رحم ، قرار گرفتن اموال در دست اشرار است. چند برادر که با هم تجارت می کردند ، درآمد خوبی داشتند اما بعد از مدتی که بر اثر اختلاف جدا شدند ، برکت از زندگی همه برادران رفت. رحمت الهی در اجتماع مومنین است مخصوصا در ارحام.

9- روایت امام صادق علیه السلام :

إِنَّ صِلَةَ الرَّحِمِ ... تُنْمِي‌ الْأَمْوَالَ‌ ... وَ تَزِيدُ فِي الرِّزْقِ.

در خانواده اگر صله رحم به شکل دینی و اسلامی رعایت شود در جامعه فقیر پیدا نمی شود. نباید اینگونه باشد که برادری ملیاردر باشد و برادر دیگر در فقر به سر ببرد. اگر صله رحم محقق باشد ، موازنه در این مورد شکل می گیرد.