موضوع: فقه الاسره/صله الارحام و قطیعتها /وظیفه مکلف در ارتباط با ارحام کافر

در جلسه سابق وارد مساله وظیفه مکلف در ارتباط با ارحام کافر و فاسق شدیم و بر اساس منطق و تعلیم روایات بین فسق و کفر تفاوت قائل شدبم.

در رابطه با خود کفار هم تفصیل وجود دارد. بین کافر حربی و کافر ذمی تفاوت است.

در ارتباط با ارحامی که کافر حربی هستند دو نمونه از آیات بیان شد که دستور به قطع ارتباط با کفار می دهند.

استاد محترم در این مجال به مفهوم شناسی اصطلاح کافر پرداخته و فرمودند :

کافر در صناعت فقه به کسی می گویند که یا اسلام را به عنوان دین نپذیرفته است و یا اینکه دین اسلام را پذیرفته است اما یکی از ضروریات دین را انکار کند یا چیزی را انکار کند که ملازم انکار نبوت پیامبر خاتم صلی الله علیه و اله باشد.

بر این اساس کفار سه دسته اند :

مشرک ، اهل کتاب ، مرتد

البته فرق انحرافی مثل خوارج معیار های دیگری بیان کرده اند مثل اینکه گناه کبیره موجب کفر است اما این معیار برای ما قابل قبول نیست.

علی ای حال سخن ما در همان سه دسته از کفار است (مشرک ، اهل کتاب ، مرتد).

نقطه مقابل آیات سابق ، آیات دیگری داریم که به طور مطلق محبت و دوستی با کفار را منع می کند یعنی هرچند که آن کفار در حال عداوت و دشمنی و حرب با خدا و رسول نبوده باشند. اینک با لحاظ این آیات تکلیف ما چیست؟

آیاتی که دستور به قطع ارتباط با کفار به طور مطلق داده اند :

1 – سوره مبارکه مائده آیه 51 :

﴿يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا الْيَهُودَ وَ النَّصارى‌ أَوْلِياء بَعْضُهُمْ أَوْلِياءُ بَعْضٍ وَ مَنْ يَتَوَلَّهُمْ مِنْكُمْ فَإِنَّهُ مِنْهُمْ إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمين‌﴾

همانطور که در این آیه کریمه ملاحظه می فرمایید به طور مطلق (یعنی بدون لحاظ قید دشمنی و عداوت) از دوستی و ارتباط با یهود و نصاری ما را منع کرده است.

2 – سوره مبارکه توبه آیه 24 :

﴿يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا آباءَكُمْ وَ إِخْوانَكُمْ أَوْلِياءَ إِنِ اسْتَحَبُّوا الْكُفْرَ عَلَى الْإيمان‌ وَ مَنْ يَتَوَلَّهُمْ مِنْكُمْ فَأُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُون‌﴾

طبق این آیه شریفه ، اگر پدر یا برادر ، از ایمان عقب نشینی کردند ، حق صله و ارتباط با آن ها را نخواهیم داشت.

همنطور که ملاحظه می فرمایید در این آیه بدون لحاظ قید و شرط عداوت وحربی بودن ، منع از صله و ارتباط با پدر و برادر کرده است.

اینک سوال این است که در بین این دو دسته از آیات مذکور تکلیف ما چیست؟

قلنا :

پاسخ ما اینست که بر اساس ضابطه مطلق و مقید در اینجا ما باید آیات دسته دوم را که مطلق بودند حمل بر آیات دسته اول بکنیم که مقید می باشند و پس از حمل مطلق بر مقید بگوییم مقصود خدای متعال در آیات مطلق هم همان اراده تقییدی او بوده است فلذا قهرا نتبجه به اینجا می رسد که خدای متعال در همه این آیات مذکور می خواهد ما را از صله و ارتباط با ارحامی که در حال عداوت و حرب با خدا و رسول هستند منع بکند.

به علاوه اینکه ورای هر گونه ضابطه اصولی ، ذهن خالی از تعصب و خالی از استدلال از طرفین ، با شنیدن این دو دسته آیات ، به راحتی درک میکند که مقصود از آیات مطلق هم همان قید کفار حربی است.

تا اینجا بررسی مساله از دیدگاه آیات بود.

اینک بررسی همین مساله از منظر روایات که تعداد آنها زیاد است و ما دو مورد را بیان می کنیم.

1 – صحیحه محمد بن قیس از امام باقر علیه السلام عن آبائه عن امیرالمومنین علیه السلام قال :

... إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص كَانَ يَقُولُ‌ مَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ فَلَا يُؤَاخِيَنَ‌ كَافِراً وَ لَا يُخَالِطَنَّ فَاجِراً- وَ مَنْ آخَى كَافِراً أَوْ خَالَطَ فَاجِراً كَانَ كَافِراً فَاجِراً.[1]

هر آنکس که به خدا و قیامت ایمان دارد ، هرگز با کافر برادری نکند و فاجر رفت و آمد نکند.

در این صحیحه پیامبر عظیم الشان از هرگونه ارتباط و دوستی با کافر و فاجر ردع و منع کرده است.

2 – و هکذا موثقه مسعده بن صدقه عن جعفر بن محمد علیهما السلام عن ابیه علیه السلام قال :

لَا تُسَلِّمُوا عَلَى‌ الْيَهُودِ وَ لَا عَلَى‌ النَّصَارَى‌ وَ لَا عَلَى الْمَجُوسِ وَ لَا عَلَى عَبَدَةِ الْأَوْثَانِ وَ لَا عَلَى مَوَائِدِ شُرْبِ الْخَمْرِ وَ لَا عَلَى صَاحِبِ الشِّطْرَنْجِ وَ النَّرْدِ وَ لَا عَلَى الْمُخَنَّث‌ ...[2]

همانطور که ملاحظه می فرمایید در این روایت هم امام باقر علیه السلام حتی از سلام کردن به کافر و یهود و نصاری و امثال ذلک صراحتا نهی و منع می فرمایند.

تذکر : نهی در این روایات به حسب ظاهر ، ظهور در حرمت دارد الا اینکه مشهور فقها در اینجا استفاده کراهت کردند به قرینه برخی از فقرات در همین روایت که قطعا سلام کردن به آنها حرام نیست مثل فساق و برخی از اهل معاصی فلذا بر اساس سیاق فقرات مذکور قاعدتا باید نهی از سلام کردن یا ارتباط داشتن با این کفار مذکور حمل بر کراهت شود.