موضوع: فقه الاسره/صله الارحام و قطیعتها /ادامه بررسی حکم صله با ارحام اهل فسق

در مقام بررسی حکم صله با ارحام اهل فسق بودیم و استاد محترم ابتدا بر اساس عمومات و ادله عام حکم مساله را بیان کردند. اما در ادامه دو استثنا بر اساس روایات بیان فرمودند که این دو استثنا در نتیجه متفاوت هستند.

مورد اول : جواز صله رحم تا جایی است که موجب خلط بین مومن و اهل فسق صورت نگیرد البته توجه داشته باشیم که با قرینه مورد دوم استثنا ، این مورد اول صرفا مربوط به ارحام فاسق غیر معلن است. اما خلط یعنی چه؟ اینجا باید سراغ علم لغت برویم که از مقدمات فهم و استنباط شرعی است.

مفهوم «خلط»

یک کیلو گندم را با یک کیلو جو اگر کنار هم و در دو ظرف بگذارند ، اینرا عرفا خلط نمی گویند.

در باب خمس یکی از متعلقات مال حلال خلیط به حرام است. چه مالی خلیط است؟ مالی که حلال از حرام قابل تمییز و تفکیک نباشد.

در ما نحن فیه بعضی از روایات دال بر عدم خلط با فاسق است. در نتیجه اگر رحم ما اهل معصیت است حق قطع رحم نداریم و باز هم باید اتصال و صله را حفظ کنید ، اما باید مراقب بود که مخالطه و ترکیب شدن و روابط به شدت صمیمی اتفاق نیافتد.

ذکر روایات استثنا اول :

1 – مثل صحیحه محمد بن قیس از امام باقر علیه السلام عن آبائه علیهم السلام عن امیرالمومنین علیه السلام :

مُجَالَسَةُ الْأَشْرَارِ تُورِثُ سُوءَ الظَّنِّ بِالْأَخْيَارِ

وَ مُجَالَسَةُ الْأَخْيَارِ تُلْحِقُ الْأَشْرَارَ بِالْأَخْيَارِ

وَ مُجَالَسَةُ الْفُجَّارِ لِلْأَبْرَارِ تُلْحِقُ الْفُجَّارَ بِالْأَبْرَار

فَمَنِ اشْتَبَهَ عَلَيْكُمْ أَمْرُهُ وَ لَمْ تَعْرِفُوا دِينَهُ فَانْظُرُوا إِلَى خُلَطَائِهِ

فَإِنْ كَانُوا أَهْلَ دِينِ اللَّهِ فَهُوَ عَلَى دِينِ اللَّهِ

وَ إِنْ كَانُوا عَلَى غَيْرِ دِينِ اللَّهِ فَلَا حَظَّ لَهُ فِي دِينِ اللَّه‌

إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص كَانَ يَقُولُ‌ مَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ فَلَا يُؤَاخِيَنَّ كَافِراً وَ لَا يُخَالِطَنَّ فَاجِراً

وَ مَنْ آخَى كَافِراً أَوْ خَالَطَ فَاجِراً كَانَ كَافِراً فَاجِراً.[1]

مقصود از مجالست صرف نشستن چهره به چهره نیست ، بلکه مقصود مؤانسه است.

[هر کس با اشرار انس گرفت ، نتیجه این انس ، بد گمانی نسبت به خوبان و نیکان است.

و انس اشرار با اخیار و خوبان ،نتیجه اش الحاق اشرار به خوبان است

و مجالست و انس فجار و ابرار باعث الحاق ابرار بر فجار است.

هر کس برای شما دین و اعتقادش آشکار نبود ، به همنشینان و رفقایش نظر و دقت کنید.

اگر رفقایش اهل دین الهی باشند ، این آقا هم متدین است.

و اگر رفقایش غیر متدین بودند ، به این آقا هم اعتماد نکنید.

رسول مکرم صلی الله علیه و اله مدام می فرمود : هر کس به خدا و قیامت ایمان دارد با کافر اخوت نداشته باشد و با فاجر و فاسق هم مخالطه نداشته باشد آنهم هر فاسق و فاجری که باشد (نکره در سیاق نفی است که مفید عموم است) ]

2- صحیحه ابی حمزه ثمالی از امام سجاد علیه السلام فی حدیث طویل :

... إِيَّاكُمْ‌ وَ صُحْبَةَ الْعَاصِينَ‌ وَ مَعُونَةَ الظَّالِمِينَ وَ مُجَاوَرَةَ الْفَاسِقِينَ احْذَرُوا فِتْنَتَهُمْ وَ تَبَاعَدُوا مِنْ سَاحَتِهِم‌ ...[2]

احذروا یعنی مراقبت کنید ، نفرموده که قطع ارتباط کنید.

3 – میسر از امام صادق علیه السلام :

لَا يَنْبَغِي‌ لِلْمُسْلِمِ‌ أَنْ يُوَاخِيَ الْفَاجِرَ وَ لَا الْأَحْمَقَ وَ لَا الْكَذَّاب‌[3]

برای مسلمان سزاوار نیست با فاجر مخالطه داشته باشد.

در مجموع ، پیام این سه روایت این است که ای مسلمان ، در روابط خود دقت نظر داشته باش و هر کسی را مورد رفاقت خودت قرار نده.

در اطعمه و اشربه ، انسان مخصوصا کسی که دچار بیماری است ، مراقبت میکند ؛ اما در انتخاب همراه و رفیق چه مقدار دقت نظر داریم؟

همانطور که در این روایات ملاحظه فرمودید از انس و معاشرت با فساق و اهل معصیت منع شده است فلذا قهرا در ارتباط با ارحام بر فرض آن که از اهل فسق بوده باشند همین گونه خواهد بود بنابراین نتیجه جمع روایات امر به صله با ارحام با این روایات منع از ارتباط با فاسق و اهل معصیت اینگونه میشود که صله ارحام با ارحامی که اهل فسق هستند ،باید در حد اقل انجام شود که صرفا کار به قطع رحم ، نیانجامد. فلذا بدون شک در این موارد نباید کیفیت صله رحم به فرض صمیمت و معاشرت برسد که بستر و زمینه تسری و انتقال گناه محقق شود.

تا اینجا بحث از استثنا اول در ارتباط با ارحام فاسق غیر معلن بیان شد.

و اما استثنا دوم :

و اما دومین موردی که استثنا شده است ، نسبت به فساقی است که معلن به فسق شان می باشند و از ارتکاب علنی فسق هیچ ابائی ندارد که در اینجا حضرت حتی از سلام کردن به این افراد ما را ردع و منع کرده است.

کما دل علیه موثقه مسعده بن صدقه عن ابی عبدالله علیه السلام عن ابیه علیه السلام :

لَا تُسَلِّمُوا عَلَى‌ الْيَهُودِ وَ لَا النَّصَارَى وَ لَا عَلَى الْمَجُوسِ

وَ لَا عَلَى عَبَدَةِ الْأَوْثَانِ وَ لَا عَلَى شُرَّابِ الْخَمْرِ وَ لَا عَلَى صَاحِبِ الشِّطْرَنْجِ وَ النَّرْدِ وَ لَا عَلَى الْمُخَنَّثِ وَ لَا عَلَى الشَّاعِرِ الَّذِي يَقْذِفُ الْمُحْصَنَاتِ ... وَ لَا عَلَى آكِلِ الرِّبَا ... وَ لَا عَلَى الْفَاسِقِ الْمُعْلِنِ بِفِسْقِهِ.[4]

[به یهودی ، نصرانی ، مجوسی ، بت پرست ، شارت خمر ، شطرنج باز و نرد باز ، مردی که خودش را شبیه زنان می کند ، کسی که زنان پاکدامن را نسبت ناروای زنا می دهد (شاعر باشد یا نباشد. اما چون در عص صدور روایت ، شاعر مصداق بیشتری داشته از عنوان شاعر نام برده است) ، رباخوار و فاسق علنی سلام نکنید.]

در این روایت بسیار باید دقت کرد. بعضی از فقها اینطور برداشت کرده اند که اگر کسی از ارحام فاسق علنی بود ، حق قطع صله با آن ها را نداری اما حق نداری سلام کنید به این چنین شخصی.

استاد این نظریه را ، شدیدا قابل تامل می دانند.