موضوع: تفسیر موضوعی/وفا به عهد /تفسیر آیه 177 بقره

سخن در آیات مربوط به وفای به عهد بود.

کشورهای پیشرفته یکی از نکات موفقیت و مثبتی که دارند این است که به عهود و قراردادهای فی ما بین افراد احترام می‌گذارند و رعایت می‌کنند و لذا در اموراتشان بعضاً پیشرفت‌هایی داشته‌اند و چه نیکوست که در جامعه مسلمان نیز این مسئله مهم، موردتوجه و عمل مؤمنین قرار گیرد.

در بیان آیه ۱۷۷ سوره مبارکه بقره بودیم. نکات اجمالی بیان شد و نوبت به نکات تفصیلی می‌رسد.

شأن نزول بیان شد که مربوط به ماجرای تغییر قبله بود. بعد از تغییر قبله تنش‌ها و قیل‌وقال‌هایی ایجاد شد بین مسلمین و حتی غیر مسلمین. در این وقت این آیه شریفه نازل شد که: ﴿لَيْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِب‌﴾ نیکی به‌صرف متمایل کردن صورت به‌طرف چپ و راست نیست کمااینکه نصاری و یهود این عمل را انجام می‌دهند. ﴿وَ لكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِر﴾ نیکی‌کردن به ایمان و سایر موارد مذکوره در آیه شریفه است.

اینجا سؤالی مطرح است. «برّ» به کسر باء یعنی نیکی‌کردن. به فتح باء یعنی شخص نیکوکار و در آیه شریفه به کسر باء ضبط و قرائت شده است و به‌حسب ظاهر این قرائت با ما بعد آن سازگار نیست.

برای حل این مسئله بعضی فرموده‌اند: «ذا» در تقدیر است و در واقع «ذا البِّر» بوده است که به همان شخص نیکوکار رجوع دارد.

نکته دیگر اینکه در آیه شریفه خصوصیات ابرار را بیان می‌کند و این خصوصیات دو بخش هستند. بعضی مربوط به اعتقاد است و بعضی مربوط به وادی عمل است. اولین مورد مربوط به فکر و اعتقاد است: ﴿آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ الْمَلائِكَةِ وَ الْکِتابِ وَ النَّبِيِّين‌﴾ انسان نیکوکار باید ایمان و اعتقاد به توحید داشته باشد. شخص نیکوکار در جهات مختلف توحید باید اعتقادی صحیح داشته باشد. نکند احترامات و ملاحظات، انسان را از توحید افعالی و اعتقاد به ربوبیت دور کند.

طبق نقلی مرحوم آیت‌الله بهجت به شخصی بسیار توجه و احترام می‌فرمود، اما بعد از مدتی این احترامات کم شد تاحدی‌که از دیگر افراد عادی هم کمتر شد. علت را که جویا شدند، ایشان فرمود: توجه من به شما سبب عشق و محبت و علاقه خاص شما به من شد در حدی که احساس کردم من مانع بین شما و خداوند شما هستم؛ لذا خواستم این مانع از بین شما و خدا رفع شود.

در اداره‌جات و کارهای اداری شما وظیفه احترام به قانون داری، اما نباید طوری بشود که تمام علت برای حل‌شدن مشکل را این آقای کارمند بدانید.

همچنین است سایر احترامات به بزرگ‌ترها، والدین و استاد و سایر افراد

احترامات و توجهات باید به جهت امر و دستور پروردگار باشد.