موضوع: فصلٌ فی مقدّمة الواجب/مباحث مقدّماتی /تقسیمات واجب- واجب معلّق و واجب منجّز

متن کتاب: ثم‌ إنه (1)‌ لا إشكال فیما إذا علم بأحد القسمین (2) و أما إذا شك‌ فی واجب‌ أنه نفسی أو غیری، فالتحقیق‌ أن الهیئة و إن كانت‌ موضوعة لما یعمهما (3) إلا أن‌ إطلاقها (4) یقتضی كونه (5)‌ نفسیا، فإنه لو كان (5)‌ شرطا لغیره، لوجب التنبیه‌ علیه (6) على المتكلم الحكیم‌ (7).

    1. مرحوم مصنّف سابقاً در مبحث سادس از مباحث صیغه امر، بعد از بحث تعبّدی و توصّلی، بحث از صورت شکّ در نفسیّت و غیریّت وجوب را نیز مطرح کرده و فرمودند: «إنّ قضية إطلاق الصيغة كون الوجوب نفسيا تعيينيا عينيا، لكون كل واحد مما يقابلها يعنى الغيری و التخييری و الكفائی، يكون فيه تقييد الوجوب و تضييق دائرته» و به این نتیجه رسیدند که از آنجا که در وجوب غیری، دائره وجوب، مقیَّد و مضیَّق می باشد، به خلاف وجوب نفسی که دائره وجوب در آن محدود و مقیَّد نیست، لذا اطلاق هیئت امر مقتضی وجوب نفسی خواهد بود.

وجه اینکه ایشان این بحث را مجّدداً در مبحث واجب نفسی و واجب غیری مطرح می فرمایند آن است که مرحوم شیخ انصاری در مطارح الانظار در مقام ردّ تمسّک به اطلاق، فرمایشی دارند که باعث می شود مرحوم مصنّف برای تنقیح مبنای خود، دوباره این بحث را مطرح کرده به ردّ فرمایش مرحوم شیخ انصاری در مطارح الانظار بپردازند[1] .

    2. ای الواجب النفسی و الواجب الغیری.

    3. ای للطلب او الوجوب الذی یعمّ النفسی و الغیری.

    4. ای اطلاق هیئة الأمر.

    5. ای الواجب.

    6. ای علی کون الواجب شرطاً لغیره.

    7. به نظر می رسد این استدلال از جانب مرحوم مصنّف که برای اثبات نفسی بودن وجوب در صدد تمسّک به اطلاق صیغه امر هستند که مفاد آن وجوب است، صحیح نباشد، بلکه این استدلال مناسب مثل مرحوم شیخ انصاری در مطارح الانظار است که برای اثبات نفسی بودن وجوب به اطلاق مادّه امر تمسّک می نمایند که مفاد آن واجب می باشد.

و امّا مصنّف که برای اثبات نفسی بودن وجوب در صدد تمسّک به اطلاق صیغه امر هستند که مفاد آن وجوب می باشد شایسته است در مقام استدلال به جای «فإنّه لو کان الواجب شرطاً لغیره لوجب التنبیه علیه علی المتکلّم الحکیم» می فرمودند: «فإنّه لو کان الوجوب مشروطاً بوجوب الغیر، لوجب التنبیه علیه» کما اینکه ایشان سابقاً نیز در مبحث سادس، به اطلاق صیغه امر برای اثبات نفسی بودن وجوب تمسّک نموده و فرمودند دلیل این تمسّک آن است که وجوب غیری، مشروط و مضیّق بوده ولی وجوب نفسی، مطلق می باشد[2] .