موضوع: الکلام فی احکام التعارض/المقام الثانی: فی التراجیح /المقام الثانی: فی الاخبار العلاجیّة

متن کتاب: السادس (1): ما بسنده (2) أیضا عن الحسن بن الجهم فی حدیث: «قلت له - یعنی العبد الصالح (3) علیه السّلام-: یروى عن أبی عبد اللّه علیه السّلام شی‌ء و یروى عنه أیضا خلاف ذلك، فبأیهما نأخذ؟ قال: خذ بما خالف القوم (4)، و ما وافق القوم (4) فاجتنبه».

السابع (1): ما بسنده (2) أیضا عن محمد بن عبد اللّه: «قال: قلت للرضا علیه السّلام: كیف نصنع بالخبرین المختلفین؟ قال: إذا ورد علیكم خبران مختلفان، فانظروا ما خالف منهما العامّة فخذوه، و انظروا ما یوافق أخبارهم (4) فذروه»[1] .

الثامن (1): ما عن الاحتجاج (5) (6) بسنده (7) عن سماعة بن مهران: «قال: قلت لأبی عبد اللّه علیه السّلام: یرد علینا حدیثان، واحد یأمرنا بالأخذ به (8) و الآخر ینهانا (9)؛ قال: لا تعمل بواحد منهما حتّى تلقى صاحبك فتسأل.

    1. ای من الاخبار الواردة فی احکام المتعارضین المعبّر عنها بالاخبار العلاجیّة.

    2. ای بسند القطب الراوندی.

    3. تعبیر «عبد صالح» در روایات، از القاب امام موسی بن جعفر (ع) می باشد؛ از سایر القاب ایشان در روایات، «الحبر»، «العالم»، «ابی الحسن» و «أبی ابراهیم» می باشد[2] .

    4. ای العامّة.

    5. ای الاحتجاج علی اهل اللجاج للطبرسی رحمه الله.

    6. ما حُکِیَ عن الاحتجاج.

    7. ای بسند الاحتجاج.

    8. ای بالفعل.

    9. ای ینهانا عن الفعل.

متن کتاب: قلت: لا بدّ أن نعمل بواحد منهما (1)؛ قال: خذ بما فیه خلاف العامّة»[3] .

التاسع (2): ما عن الكافی (3) بسنده (4) عن المعلّى بن خنیس: «قال: قلت لأبی عبد اللّه: علیه السّلام: إذا جاء حدیث عن أوّلكم و حدیث عن آخركم بأیهما نأخذ؟ قال: خذوا به (5) حتّى یبلغكم عن الحی (6) (7)، فإن بلغكم عن الحی (6)، فخذوا بقوله (6)؛ قال: ثمّ قال أبو عبد اللّه علیه السّلام: إنّا و اللّه لا ندخلكم إلّا فیما یسعكم»[4] .

العاشر (2): ما عنه (3) بسنده (4) إلى الحسین بن المختار عن بعض أصحابنا (8) عن أبی عبد اللّه علیه السّلام: «قال (9): أ رأیتك لو حدّثتك بحدیثٍ العام، ثمّ جئتنی من قابل (10)، فحدّثتك بخلافه، بأیهما كنت تأخذ؟ قال (11): قلت: كنت آخذ بالأخیر. فقال لی: رحمك اللّه»[5] (12).

    1. لأنّ المسألة فوریّة لا تتحمّل التأخیر الی السؤال عن الامام (ع) مثل اختلاف الاخبار فی کیفیّات تجهیز المیّت و الحال انّ تجهیز المیّت امرٌ فوریٌّ لا تتحمّل التأخیر.

    2. ای من الاخبار الواردة فی احکام المتعارضین المعبّر عنها بالاخبار العلاجیّة.

    3. ای ما حُکِیَ عن الکافی.

    4. ای بسند الکافی.

    5. ضمیر «به» به «حدیثٍ عن آخرکم» باز می گردد، نه به «حدیثٍ عن اوّلکم»، لأن الاقرب یمنع الابعد ای: «خذوا بالحدیث المنقول من اخرنا»[6] .

    6. ای الامام الحیّ.

    7. ای حتّی یبلغکم من الامام الحیّ، حدیثٌ علی خلاف الحدیث المنقول من آخرنا».

    8. این روایت به لحاظ تعبیر «عن بعض اصحابنا»، مرسله بوده و ضعیف می باشد.

    9. ای قال ابو عبد الله (ع).

    10. ای من عامٍ قابلٍ.

    11. ای قال بعض اصحابنا.

    12. وجه ترجیح خبر اخیر بر خبر اوّل آن است که اگر خبر اوّل تقیّه ای بوده باشد، با ورود خبر اخیر در زمان ثانی مشخّص می شود در زمان ثانی، شرایط تقیّه برطرف شده است و وظیفه مکلّف، عمل به حکم واقعی است که مفاد خبر دوّم می باشد؛ و امّا اگر خبر اوّل تقیّه ای نبوده و بلکه خبر دوّم تقیّه ای باشد، با حدوث شرایط تقیّه در زمان دوّم، وظیفه مکلّف، عمل به حکم تقیّه است که مفاد خبر دوّم می باشد.

متن کتاب: الحادی عشر (1): ما عنه (2) بسنده (3) الصحیح ظاهرا (4) عن أبی عمرو الكنانی عن أبی عبد اللّه علیه السّلام: «قال (5): قال لی أبو عبد اللّه علیه السّلام: یا أبا عمرو، أ رأیتك لو حدّثتك بحدیث أو أفتیتك بفتیا ثمّ جئت بعد ذلك تسألنی عنه (6)، فأخبرتك بخلاف ما كنت أخبرتك أو أفتیتك بخلاف ذلك (7)، بأیهما كنتَ تأخذ؟ قلت: بأحدثهما و أَدَعُ الآخر.

قال: قد أصبتَ یا أبا عمرو، أبی اللّه إلّا أن یعبد سرّا، أما و اللّه، لئن فعلتم ذلك (8)، إنّه لخیر لی و لكم، أبی اللّه لنا فی دینه إلّا التقیة»[7] .

    1. ای من الاخبار الواردة فی احکام المتعارضین المعبّر عنها بالاخبار العلاجیّة.

    2. ای عن الکافی.

    3. ای بسند الکافی.

    4. وجه تعبیر از این روایت به «الصحیح ظاهراً»، وجود عنوان «ابی عمرو الکنانی» در سلسله سند این روایت می باشد، زیرا این عنوان مجهول بوده و هیچ شرح حالی از آن در کتب رجالی وجود ندارد، اگرچه ظاهر اینکه مرحوم کلینی این روایت را نقل کرده است آن است که آن را صحیح می دانسته اند.

    5. ای قال ابو عمرو الکنانی.

    6. ای عن ذلک الحکم الذی سألتنی عنه اوّلاً.

    7. ای بخلاف ما کنت افتیتک.

    8. ای لئن فعلتم التقیّة.