درس خارج فقه استاد سید علی محقق‌داماد
97/02/11
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: كتاب النكاح/النشوز /حقوق مرد
و لا تخرج من بیتها الا باذنه ...او فی عزائه
از دیگر حقوق مرد بر زن این است که از خانه خارج نشود، مگر به اذن شوهرش. از جمله روایت کافی است. سند این روایت از نظر عبدالله بن قاسم حضرمی ضعیف است. ولی صدوق در فقیه همین متن را از محمد بن أبی عمیر از عبدالله بن سنان نقل نموده است که این سند در غایت قوّت است. در این روایت می‌فرماید:
25350 ) محمد بن يعقوب ، عن عدة من أصحابنا ، عن أحمد بن محمد ، عن أبيه ، عن عبد الله بن القاسم الحضرمي ، عن عبد الله بن سنان ، عن أبي عبد الله ( عليه السلام ) قال : ان رجلا من الأنصار على عهد رسول الله ( صلى الله عليه وآله ) خرج في بعض حوائجه فعهد إلى امرأته عهدا ان لا تخرج من بيتها حتى يقدم ، قال : وان أباها قد مرض فبعثت المرأة إلى رسول الله ( صلى الله عليه وآله ) تستأذنه أن تعوده فقال : لا اجلسي في بيتك واطيعي زوجك قال : فثقل فأرسلت إليه ثانيا بذلك فقال : اجلسي في بيتك وأطيعي زوجك قال : فمات أبوها فبعثت إليه إن أبي قد مات فتأمرني ان أصلي عليه فقال : لا ، اجلسي في بيتك وأطيعي زوجك قال : فدفن الرجل فبعث إليها رسول الله ( صلى الله عليه وآله ) : ان الله قد غفر لك ولابيك بطاعتك لزوجك . ورواه الصدوق باسناده عن محمد بن أبي عمير ، عن عبد الله بن سنان نحوه.
این روایت دلالت بر منع از خروج از خانه در صورت عدم اذن شوهر است. در این روایت مسائل مهمّی ذکر شده است. مضمون روایت سنگین است و به نظر نمی‌آید جای تردیدی در مفاد روایت باشد. اما این مسأله در نظر بعضی از آقایان مورد قبول قرار نگرفته است و می‌فرمایند:
«الظاهر انها قضیة فی واقعة، فهی ناظرة الی الوفاء بالعهد لا حقّ الزوج علی زوجته؛ و انبه کان الوفاء بالعهد سببا لغفران ذنوبها و ذنوب ابیها، و الا کان مخالفا لاوامر صلة الرحم و المعاشرة بالمعروف»[1]
اولا بحث وفای به عهد با متن روایت همخوانی ندارد. چرا که وفای عهد طرفینی است و از جانب زن عهدی نسبت به مرد نشده است.
ثانیا در این روایت این جمله دو بار تکرار شده است: «اجلسی فی بیتک و أطیعی زوجک».
دو نکته در این روایت هست که این دو نکته فایده عامی دارد. استنباط خود زن از این دستور این بود که حتی در صورت مریض شدن پدر نباید بدون اجازه از خانه خارج شود و به همین دلیل سراغ پیامبر فرستاد. بنابراین خود زن از این جمله اطلاق فهمید؛ اما این مورد نشان می‌دهد که فهم اطلاق برگرفته از عرف و ارتکاز است. خود پیامبر(ص) هم این اطلاق را تأیید نمود.
بنابراین به این روایت می‌توان در بحث اطلاق استدلال نمود.
اساسا تکیه مطلب روی اطاعت زوج است و نه وفای به عهد. و منافات با صله رحم ندارد چون امر شوهر مقدم است.
