درس الفائق استاد محسن مرتضوی

موضوع: ادله ی حجیت سیره/دلیل هفتم وهشتم /توضیح دو دلیل

دلیل ششم برای حجیت سیره،ظهور حالی بود واین دلیل حجت است گرچه نیاز به دلیل خاص بر حجیت مطلق ظهور حالی نداریم،ظهور حالی یا اطمینان آور است ویا دلیلی برحجیت آن داریم.

سکوت امام نمی‌تواند موجب ظهور حالی در رضایت شود چون احتمال دارد سکوت و عدم ردع ایشان نسبت به سیره عقلاییه به خاطر مصلحت تدریجی بودن احکام و یا به دلیل رعایت مصلحت اقوی همچون تقیه یاعدم بسط ید امام بوده است در نتیجه نمی‌تواند کاشف از رضایت و امضاء باشد.

جواب: ظهور حالی مستفاد از سکوت امام در این مقامات حداقل می‌تواند کاشف از وظیفه و حکم فعلی مکلفین باشد گرچه کاشف از حکم واقعی نیست ولی همین مقدار که رضایت و تایید نسبت به وظیفه ی فعلیه از آن به دست می‌آید کافی است.

این دلیل را می پذیریم به شرطی که سیره ی عام معاصر معصوم باشد اما سیره مستحدثه ای که ریشه های تحقق آن در زمان بوده به طوری که از طریق عادی بتوان به تحقق آن در آینده رسید نیز حجت است واما سیره های خاصه نیز به دو شرط اینکه به طریق عادی به امام رسیده مثلا مردم برای او بیان کنند واینکه سیره متشرعه باشد ولی غیر متشرعه امام وظیفه ای برای ارشاد آنها ندارد.

سیره عقلا به ضمیمه سیره ی عقلایی دیگر که موضوعات آنها متفاوت است به این صورت که بناء عملی عقلا بر این است که به تمام بنائات و سیره‌های عقلاییه بین خودشان عمل می‌کنند و بر آن ترتیب اثر می‌دهندمثلا بیع معاطاتی انجام می دهند و تا زمانی که ردعی از آن توسط شارع مقدس نرسیده باشد.

مناقشه: در این رابطه می‌توان گفت اولاچنین بناء و سیره‌ای از عقلا احراز نشده و ثانیا دلیلی نیز بر اعتبار آن نمی‌باشدثالثا اگر چنین سیره ای باشد لازمه اش حجیت تمام سیره ها ی عقلاییه است، لذا این دلیل ناتمام است.

اگر دلیل قطعی خاص بر امضاء و تایید سیرۀ خاصی وارد شود، همانند دلیل قطعی از شارع بر حجیت خبر ثقه، می‌توان با آن دلیل امضاء و تایید سیره عقلاییه را اثبات نمود. البته نسبت سیره عقلا با مفاد آن دلیل خاص، در برخی موارد از لحاظ سعه و ضیق کاملاً منطبق بوده و در برخی نیز اصل حکم با دلیل خاص ثابت شده ولی حدود و شرائط آن با سیره عقلاییه به دست می‌آید و گاهی نیز دلیل خاص بر امضا مفادش أوسع یا أضیق از سیره عقلاییه است.