درس تفسیر استاد سید موسی موسوی
99/07/12
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: تفسیر سوره کهف/معارف کلی سوره /
﴿الحمدلله الذی انزل علی عبده الکتاب لم یجعل لهو عوجا﴾ [1]
با یاری خداوند متعال و حضرت ولی عصر «عج» درس تفسیر سوره ی مبارکه ی کهف که مربوط به پایه ی دهم حوزه ی مقدسه می باشد را شروع می کنیم .
امیدواریم در طول مدت بحث مطالب مفید و قابل استفاده ای ارائه کنیم .
این درس تفسیر از منظر علامه طباطبایی ارائه می شود و مبنا کتاب شریف المیزان تالیف علامه طباطبایی است .
در جلسه ی نخست یک آیه از سوره ی کهف را اشاره می کنیم و مختصر تفسیری که علامه فرمودند را ارائه می دهیم .
نگاه کلی به سوره ی مبارکه ی کهفاین سوره انذار ها و و تبشیر هایی دارد که خداوند از این طریق خواسته اعتقاد به عمل صالح را در بندگان خویش تقویت کند .
از اولین آیه «﴿ا لحمدلله الذی انزل علی عبده الکتاب لم یجعل له عوجا﴾ » تا آخرین آیه
« ﴿فمن کان یرجوا لقاء ربه فلیعمل عملا صالحا فلا یشرک بعباده ربه احدا﴾ » سوره کهف سراسر آیات شریفه ،انذار و تبشیر بدست می آید.
در این سوره مسئله نفی ولد از خداوند مطرح شده است که خداوند دارای ولد نیست.
این مساله که خداوند دارای ولد نیست ،درآیه دوم ﴿لینذر باسا شدیدا من لدنه و یبشر المومنین الذین یعملون الصالحات ان لهم اجرا حسنا﴾ انذاری است از طرف خداوند برای کسانی که می‌خواهند برای او شریک قائل شوند وفرزندی تصور کنندکه در آیات بعدی معلوم می شود که مخاطب انذار ، افرادی هستند که برای خداوند فرزند قرار می دهند .
برخی گفته اند ،خطاب به دوگانه پرستانی که قائل به فرزندی ملائکه یا اجنه یا بعضا از مصلحین بشر برای خداوند است ،خدا خواسته که این افراد مورد انذار باشند.
همچنین گفته شده است که شاید خطاب به نصارا باشد که قائل به فرزندی حضرت عیسی مسیح برای خداوند متعال هستند .
از نظر علامه بعید نیست که خطاب به یهودیها نیز باشد چون در آیات دیگراز قرآن آمده است یهودیان نیز ادعا می کردند که خداوند دارای فرزند است در آیه ای آمده است ﴿عزیر بن الله﴾[2] یعنی عزیر پسر خداست .
به هر حال این انذارهای صورت گرفته غالبا برای کسانی است که برای خدا شریک قائل شوند
محتوای کلی سورهدر این سوره ی شریفه سه داستان عمده ای آمده است که در آنها اتفاقات عجیب و شگفت انگیزی افتاده است .
البته غرض خداوند داستان گویی نیست بلکه از این حکایات و داستانها ، برای عبرت گرفتن ما از این داستانها ست که در جای خود بیان خواهیم کرد .
داستانهایی که در سوره ی کهف آمده است .
1. داستان اصحاب کهف ،همان داستان جوانانی است که چندین ساب به خواب رفتند و به طور مفصل می آید .
2. داستان حضرت موسی و جوانی که همراه او بود که در مجمع البحرین ملاقات نمودند
3. داستان ذوالقرنین
این داستانها در مساله ی نفی شریک بوده که مورد استفاده واقع شده است .
طبق فرمایش علامه ماهیت کلی سوره ی مبارکه ی کهف ، با انذار و تبشیرها و قصه گویی ها و نفی ولدهایی که در آن آمده است ؛برای نفی شریک از خداوند و تشویق بر تقوی و ترس از خداوند است .
سوره ی کهف مکی استطبق نظر علامه و غالب مفسرین از سیاق این سوره اینگونه پیداست که مکی است البته به استثناءآیه ی ﴿واصبر نفسک مع الذین یدعون ربهم﴾[3] که بعضی قائل شده اند این آیه مکی نمی باشد .
تفسیر آیه ی اول
﴿الحمدلله الذی انزل علی عبده الکتاب لم یجعل له عوجا﴾ستایش مخصوص خدایی است که بر بنده ی خودش کتاب را نازل کرد در حالیکه در آن هیچ کجی و اعوجاجی قرار ندارد .
این سوره چون با حمد الهی شروع شده است جزء سوره های حامدات هستند
تعریف سوره های حامدات : سوره هایی هستند که با حمد الهی آغاز می شوند .
عِوَج وعَوَجبا کسر عین و با فتح عین هر دو در لغت عربی استعمال شده اند که در هر دو حالت معنای کجی و غیر درستی را می دهد .
عِوَج :چیزی که متوازن نیست و انحراف در آن وجود دارد .
عَوَج : انحرافی است که در امور محسوس باشد با حواس پنج گانه حس شود و به راحتی قابل مشاهده باشدمثال :چوب یا درختی که دارای انحراف است و صاف نیست .
عِوَج : انحرافی نادیدنی است که با حواس پنج گانه قابل لمس نباشد .
مثال :کجی در باورها .
برخی گفته اند عوج با فتح عین جایی است که انحراف به سهولت دیده می شود و عوج به کسر عین جایی است که انحراف به سهولت دیده نشود .مثلا: پستی و بلندی در یک سطح صاف مانند جاده ، به راحتی دیده نمی شود ، اما کارشناسان وقتی با دوربین های خاص نگاه می کنند می بینند این جاده یک پستی و بلندی هایی و انحرافاتی دارد که این را عوج با کسر عین است .
معنای آیه :در این آیه ی شریفه می فرمایند:خدا در قرآن هیچ انحرافی قرار نداده است .
همچنین در سوره ی طه می فرمایند :﴿لا تری فیها عوجا و لا امتا﴾ [4]
معلوم می شود عوج مطرح شده در این آیه به این معنی است که هیچ کجی که باعث انحراف در اعتقاد شود قرار نداده است .
﴿الحمدلله الذی انزل علی عبده الکتاب﴾معنای آیه : هیچ انحرافی از حق در این آیه وجود ندارد
لذا سزاوار نیست که هیچ اندیشمندی تردید داشته باشد که این کتاب به صلاح بشر نیست یا قرآن برای ایجاد باورهای غلط نازل شده است یا در قرآن باورهای ناصوابی به مردم ارائه می شود .
نکته ی ادبی﴿لم یجعل له عوجا﴾ چه نقشی در جمله دارد ؟
از منظر مرحوم علامه این جمله حالیه است .
له : به قرآن و کتاب برمی گردد.
حمد مخصوص خدایی است که کتاب را نازل کرد در حالیکه در آن هیچ گونه انحرافی قرار داده نشد.
قیما :حال بعد از حال است
نکته ی مهمی را باید عنایت داشته باشیم این است که چرا باید خداوند را به خاطر نزول قرآن شکر کنیم ؟
زیرا انس با این کتاب و عمل کردن به آن سعادت دنیا و آخرت ما را تضمین می کند.
