درس خارج فقه استاد سید مهدی نقیبی

موضوع: غناء/ادله حرمت غناء/ روایات

از روایاتی که مربوط به حرمت غناء ذکر شده است روایت مرسله قاضی نعمان مصری است

    • عَنْهُ [الصادق] ع أَنَّهُ سَأَلَ رَجُلًا مِمَّنْ يَتَّصِلُ بِهِ عَنْ حَالِهِ فَقَالَ جُعِلْتُ فِدَاكَ مَرَّ بِي فُلَانٌ أَمْسِ فَأَخَذَ بِيَدِي فَأَدْخَلَنِي مَنْزِلَهُ وَ عِنْدَهُ جَارِيَة تَضْرِبُ وَ تُغَنِّي فَكُنْتُ عِنْدَهُ حَتَّى أَمْسَيْنَا فَقَالَ ع وَيْحَكَ أَ مَا خِفْتَ أَمْرَ اللَّهِ أَنْ يَأْتِيَكَ وَ أَنْتَ عَلَى تِلْكَ الْحَالِ إِنَّهُ مَجْلِسٌ لَا يَنْظُرُ اللَّهُ إِلَى أَهْلِهِ الْغِنَاءُ أَخْبَثُ مَا خَلَقَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الْغِنَاءُ أَشَرُّ مَا خَلَقَ اللَّهُ الْغِنَاءُ يُورِثُ الْفَقْرَ وَ النِّفَاقَ.[1]

در كتاب دعائم الاسلام آمده است كه امام صادق عليه السلام حال يكى از بستگانش را پرسيد. آن شخص پاسخ داد: «فدايت گردم! ديروز فلانى با من برخورد كرد، دستم را گرفت و به خانه‌اش برد. در آنجا كنيزش مى‌زد و غناءمى‌خواند و من تا شب را در خانه وى سپرى كردم.

امام عليه السلام فرمود: واى بر تو! آيا نترسيدى دستور خدا درباره‌ات [مرگ‌] فرا رسد و در آن حال باشى؟

همانا آن مجلسى است كه خداوند به اهلش [با رحمت‌] نگام نمى‌كند. غناءپليدترين چيزى است كه خدا آفريده است. غناءبدترين مخلوقات است. غناءتنگدستى و نفاق به دنبال مى‌آورد.»

روایت مرسل است

تضرب و تغنی: غناءهمراه ضرب بوده شاید کسی بگوید این دو با هم باشد حرام است امام فرمود الغناء اخبث ما خلق الله امام مقصودش همان غنای همراه با ضرب بوده یا نه . مقصود امام همان غناءبه طور مطلق فرموده جنس غناءمورد نهی است و همین ظهورش بیشتر است.

برخی گفته اند لسان کراهتی است اما باید دید که غناءچه چیزی را بدنبال دارد و در حد حرمت است به نظر استاد روایت ظهور در حرمت غناء دارد.

    • قَالَ ع الْغِنَاءُ رُقْيَةُ الزِّنَا.

رقیه به معنای نردبان و زمینه سازی است و به معنای طلسم نیست چون معلوم نیست که حتما آن شخص دچار زنا شود. غناءمنجر به زناست به صورتی که مفری از آن نیست بلکه غناءاقتضای تحقق حرام است نتتیجه قطعی نیست

نتیجه کل اخبار:

تعدادی این روایات مرسله و برخی به لحاظ دلالت دارای بحث بود اما مجموع اخبار متظافره بل متواتره هستند لذا غناء فی الجمله حرام است غنای لهوی که متناسب با مجالس فسق و فجور باشد حرام است.

از جهت دیگر جای بحث وجود دارد:

غناءمختص به کلام باطل است یا تغنی به کلام حق هم حرام است

مشهور قائل به اطلاق هستند الغناء حرام خواه در ضمن کلام باطل باشد خواه در ضمن کلام حق باشد

فاضل نراقی: إنّ المراد بما يعصى به من الغناء أو عمل الحرام منه [إمّا] هو ما يتكلّم بالباطل و يقترن بالملاهي و نحوهما، و حينئذ فعدم حرمة المطلق واضح.[2]

ایشان حرمت به طور مطلق را نمی گویند کسانی که حرمت را به نحو مقید گفته اند قید کلام باطل را آورده اند

در آیه 30 سوره حج: ﴿وَ اجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّور﴾ ظاهر آیه اجتناب از قول زور واجب است کی می توانیم بگوییم که قول زور است وقتی که لفظ باشد و به ناحق باشد.

موید این مدعا که منظور از غناءاختصاص به کلام باطل است صحیحه حماد بن عثمان است.

عَنْ أَبِيهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى الْخَزَّازِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ الزُّورِ قَالَ مِنْهُ قَوْلُ الرَّجُلِ لِلَّذِي يُغَنِّي أَحْسَنْتَ.[3]