درس خارج فقه استاد سید مهدی نقیبی

موضوع: غناء/ادله حرمت غناء/ آیات حرمت/روایات تفسیری آیات

مطلب مورد بحث در این بود که حرمت غناءمختص به کلام باطل است یا اعم است خواه در کلام باطل باشد یا در کلام حق

دلیل دوم برای تمسک به حرمت غناءدر خصوص کلام باطل، آیه ﴿وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْتَري لَهْوَ الْحَديثِ لِيُضِلَّ عَنْ سَبيلِ اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَ يَتَّخِذَها هُزُواً أُولئِكَ لَهُمْ عَذابٌ مُهينٌ﴾

و برخى از مردم‌اند كه افسانه‌هاى بيهوده و سخنان ياوه و سرگرم‌كننده را مى‌خرند تا از روى نادانى و بى‌دانشى [مردم را] از راه خدا گمراه كنند و آن را به مسخره بگيرند؛ اينانند كه براى آنان عذابى خواركننده خواهد بود.»

تقریب استدلال:

برای اثبات حرمت غنا، مراد از لهو در آیه لهو الحدیث همان باطل است اضافه لهو به الحدیث از قبیل اضافه وصف به موصوف است لهو یعنی حدیث باطل. در روایت لهو الحدیث به غناء تفسیر شده یعنی غناء آن جایی است که کلام باطل باشد و افراد را ترغیب به معصیت می کند لذا اگرآن فرد برای اینکه مردم به ضعیفان کمک کند بخواند یا اینکه فضایل امیر المومنین را نقل کند این دیگر لیضل عن سبیل الله نیست پس غناء در قالب کلام باطل باشد غنایی که در قالب کلام باطل نباشد آیه به آن کاری ندارد اضلال مردم زمانی است که تغنی به باطل باشد و تغنی به غیر باطل در پی آن اضلال نیست الا اینکه در ارتباط با کیفیت استفاده حکم حرمت غناء منحصرا به کلام باطل از این آیه شریفه به این برداشت خدشه ای وارد است.

بیان اشکال بر برداشت از این آیه عبارت از: لهو اضافه به حدیث شده که گفته لهو الحدیث و معنا چنین شد لهو در حدیث شما لهو در حدیث را به ماده زدید و بعید نیست که لهو در حدیث به کیفیت مربوط باشد و حرمت به چگونگی ارتباط دارد نه ماده این چگونگی چه در قالب کلام باطل باشد چه بگویید اشد قبحا است اشد حرمتا است و چه در کلام حق باشد.

اگر روضه امام حسین ع را حتی با کیفیت لهوی بخواند دو قبح دارد یکی غناء و دیگری حرمت شکنی نسبت امام

در نتیجه اگر حرمت غناء را به کیفیت آن دانستیم این غنایی که در آن کلام باطل نیست مشمول آیه شریفه می کند و آیه دلالت بر حرمت هردو می کند چرا که مصداق لهو قرار می گیرد همان طور که آیه تغنی به مضامین باطل را شامل می شود تغنی به مضامین صحیح را شامل می شود چرا که کیفیت و نحوه اداء دخالت در حرمت دارد و شاهد مطلب روایاتی است که در آنها لهو الحدیث را تفسیر کرده بودند.

خبر عبد الاعلی است: الْحُسَيْنِ بْنِ إِشْكِيبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ السَّرِيِّ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ أَبِي أَحْمَدَ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ عَبْدِ الْأَعْلَى قَالَ: سَأَلْتُ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثانِ وَ اجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ - قَالَ الرِّجْسُ مِنَ الْأَوْثَانِ الشِّطْرَنْجُ وَ قَوْلُ الزُّورِ الْغِنَاء قُلْتُ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْتَرِي لَهْوَ الْحَدِيثِ - قَالَ مِنْهُ الْغِنَاءُ.[1]

امام فرمود منه الغناء و نفرمود تغنی به کلام باطل

نکته: شان نزول آیه می تواند موید بر این مطلب است که چه سخن حق باشد یا باطل:: «شیخ طوسى» گویند: این آیه درباره نضر بن حرث بن کلدة نازل شده که کتاب‌هائى می‌خرید که در آن داستان مربوط به ایرانیان از قبیل رستم و اسفندیار بوده و مردم را به آن مشغول می‌کرد تا از شنیدن قرآن منصرف شوند

در نتیجه از این آیه نمی توان برداشت نمود که حرمت غناءدر خصوص کلام باطل باشد

در فرض شک لهو الحدیث غناء است و باید از آن اجتناب کرد اگر در معنا شک کردیم غنایی که در قالب کلام باطل باشد حرام است یا کیفیت غناء که اعم باشد چه حق یا باطل(که نظر ما چنین است)، متیقن آن هم کلام باطل است و هم کیفیت باید مورد نظر باشد.