درس خارج فقه استاد سید مهدی نقیبی

موضوع: غناء/حرمت غناء/بررسی ذاتی یا عرضی بودن حرمت/نظر محقق سبزواری

برخی آقایان قائل هستند که غناءحرمتش به خاطر خودش نیست بلکه به خاطر مقارناتش است مثل دخول الرجال علی النساء زن و مرد در آن وضع رقص و خواندن داشته باشند گاهی شرب خمر می کنند غناءخواندنشان با کلمات باطل همراه باشد و الا غناءبه خاطر خودش حرمتی ندارد

مرحوم فیض کاشانی عبارتشان گذشت: «الذي يظهر من مجموع الأخبار الواردة فيه اختصاص حرمة الغناء و ما يتعلق به من الأجر و التعليم و الاستماع و البيع و الشراء كلها بما كان على النحو المعهود المتعارف في زمن بني أمية و بني العباس من دخول الرجال عليهن و تكلمهن بالأباطيل و لعبهن بالملاهي من العيدان و القضيب و غيرها دون ما سوى ذلك‌ كما يشعر به قوله ع ليست بالتي يدخل عليها الرجال» برداشت ایشان از کلام شیخ همین مطلب بود و محقق سبزواری هم برداشتشان همین مطلب بود.

ممکن است از برخی اخبار و روایات برداشت شود که غناءحرام نیست و حرمت مربوط به مقارنات است

    1. صحیحه ابوبصیر: وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنِ الْحُسَيْنِ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَيْدٍ عَنْ يَحْيَى الْحَلَبِيِّ عَنْ أَيُّوبَ بْنِ الْحُرِّ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَجْرُ الْمُغَنِّيَةِ الَّتِي تَزُفُّ [حاضر می شوند] الْعَرَائِسَ لَيْسَ بِهِ بَأْسٌ وَ لَيْسَتْ بِالَّتِي يَدْخُلُ عَلَيْهَا الرِّجَالُ. [1]

استفاده از این روایت این است که حرمت به خاطر دخول رجال علی النساء یا به خاطر امور دیگری است که همراه غناء می شود و الا غناءحرام نیست .

    2. صحیحه علی بن جعفر: عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِي قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِيهِ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْغِنَاءِ هَلْ يَصْلُحُ فِي الْفِطْرِ وَ الْأَضْحَى وَ الْفَرَحِ قَالَ لَا بَأْسَ بِهِ مَا لَمْ يُعْصَ بِهِ.[2]

در بعضی روایات مالم یزمر به است یعنی سازی نباشد.

غناء حرام نیست بلافرق بین الاعیاد و الفرح لعدم احتمال الفرق

صاحب وسائل می گوید: هَذَا مَخْصُوصٌ بِزَفِّ الْعَرَائِسِ وَ بِالْفِطْرِ وَ الْأَضْحَى إِذَا اتَّفَقَ مَعَهُ الْعُرْسُ وَ يُمْكِنُ حَمْلُهُ عَلَى التَّقِيَّةِ وَ يَحْتَمِلُ غَيْرُ ذَلِكَ وَ يَأْتِي مَا يَدُلُّ عَلَى ذَلِك‌

    3. مرسله صدوق: مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ قَالَ: سَأَلَ رَجُلٌ عَلِيَّ بْن‌ الْحُسَيْنِ ع عَنْ شِرَاءِ جَارِيَةٍ لَهَا صَوْتٌ فَقَالَ مَا عَلَيْكَ لَوِ اشْتَرَيْتَهَا فَذَكَّرَتْكَ الْجَنَّةَ يَعْنِي بِقِرَاءَةِ الْقُرْآنِ- وَ الزُّهْدِ وَ الْفَضَائِلِ الَّتِي لَيْسَتْ بِغِنَاءٍ فَأَمَّا الْغِنَاءُ فَمَحْظُورٌ.[3]

تقریب استدلال: زمانی که جاریه غناء بخواند به چیزی که یاد آور بهشت و مانند آن باشد اشکالی ندارد اگر حرام می شود به خاطر اموراتی است که همراه غناءمی شود.

    4. خبر عبد الله بن حسن دینوری: مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْبَرْقِيِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ الدِّينَوَرِيِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي الْحَسَنِ ع جُعِلْتُ فِدَاكَ مَا تَقُولُ فِي النَّصْرَانِيَّةِ- أَشْتَرِيهَا وَ أَبِيعُهَا مِنَ النَّصْرَانِيِّ- فَقَالَ اشْتَرِ وَ بِعْ قُلْتُ فَأَنْكِحُ فَسَكَتَ عَنْ ذَلِكَ قَلِيلًا ثُمَّ نَظَرَ إِلَيَّ وَ قَالَ شِبْهَ الْإِخْفَاءِ هِيَ لَكَ حَلَالٌ قَالَ قُلْتُ: جُعِلْتُ فِدَاكَ فَأَشْتَرِي الْمُغَنِّيَةَ أَوِ الْجَارِيَةَ تُحْسِنُ أَنْ تُغَنِّيَ أُرِيدُ بِهَا الرِّزْقَ لَا سِوَى ذَلِكَ قَالَ اشْتَرِ وَ بِعْ.[4]

غناء فی نفسه حرمتی ندارد جواز بیع مغنیه دلالت بر جواز خواندن مغنیه دارد.

    5. شیخ طوسی فی المبسوط: و من قال الغناء مباح استدل بما روي عن عائشة أنها قالت كانت عندي جاريتان تغنيان فدخل أبو بكر فقال من قرر الشيطان في بيت رسول الله صلى الله عليه و آله فقال النبي صلى الله عليه و آله دعها فإنها أيام عيد، و قال عمر الغناء زاد الراكب[5]

خواندن غناءبه تنهایی در ایام عید اشکالی ندارد.

    6. عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مَعْبَدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ النَّبِيُّ ص لِكُلِّ شَيْ‌ءٍ حِلْيَةٌ وَ حِلْيَةُ الْقُرْآنِ الصَّوْتُ الْحَسَنُ.[6]

تغنی به قرآن جایز است پس غناءبنفسه حرام نیست اگر حرام می بود نسبت به قرآن جایز نبود.

    7. مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ فِي عُيُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ الْجِعَابِيِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ التَّمِيمِيِّ عَنْ أَبِيهِ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص حَسِّنُوا الْقُرْآنَ بِأَصْوَاتِكُمْ فَإِنَّ الصَّوْتَ الْحَسَنَ يَزِيدُ الْقُرْآنَ حُسْناً.[7]

    8. وَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَن‌ عَلِيِّ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرٍ ع إِذَا قَرَأْتُ الْقُرْآنَ- فَرَفَعْتُ صَوْتِي جَاءَنِي الشَّيْطَانُ فَقَالَ إِنَّمَا تُرَائِي بِهَذَا أَهْلَكَ وَ النَّاسَ قَالَ يَا أَبَا مُحَمَّدٍ اقْرَأْ قِرَاءَةً مَا بَيْنَ الْقِرَاءَتَيْنِ تُسْمِعُ أَهْلَكَ وَ رَجِّعْ بِالْقُرْآنِ صَوْتَكَ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يُحِبُّ الصَّوْتَ الْحَسَنَ يُرَجَّعُ فِيهِ تَرْجِيعاً.[8]

رجع بالقرآن ترجیع به قران همان تغنی است و تغنی به قرآن اشکالی ندارد و معنا ندارد که کاری حرام باشد و محبوب خدا باشد

نقد:

این روایات ممکن است مستند کسانی باشند که قائل به اباحه غناءهستند اما به دلیل اجماع به قسمینه منقول و محصل ، غناءحرام است و برخی گفته اند حرمتش ضروری است به لحاظ سند و دلالت این روایات معارض دارند و در تعارض اخبار، اخباری که مرجح دارند مقدم می شوند اخ باری که دلالت بر حرمت دارند به لحاظ سند و دلالت قوت بیشتری دارند این اخبار موافق مشهور و مخالف با عامه و موافق با کتاب است.

روایت ابوبصیر به لحاظ سندی صحیح است حدیث درباره درباره اجر مغنیه است پس غناء درست است که اجر درست است این روایت در بحث موارد استثناء مورد بحث واقع می شود در عروسی با خصوصیاتی استثناء شده است پس از این روایت استفاده نمی شود که غناءبه طور مطلق اشکالی ندارد.