درس خارج فقه استاد سید مهدی نقیبی

موضوع: حرمت غنا/مستثنیات غنا/تغنی به قرآن-نظر آیت الله خوئی

غنا در قرآن:

استفاده از کلام صاحب مصباح الفقاهه:

عبارت ایشان نقل می کنیم و استفاده ای از آن خواهد شد.

« و منها الغناء فی القرآن. و قد اشتهر بین المتأخرین نسبة الاستثناء الغناء فی قرائه القرآن إلی صاحب الکفایة، قال فی تجارة الکفایة، لکن غیر واحد من الاخبار یدل علی جوازه بل استحبابه».

مرحوم محقق سبزواری در تجارت کفایه می قرماید: بیش از یک خبر دلالت بر جواز غناء و بلکه دلالت بر استحباب غنا در قرآن دارد.

اخباری که در این کتاب نقل شده است:[1] این روایات قبلا گفته شده است، این روایات دلالت بر جواز و بلکه دلالت بر استحباب غناء در قرآن دارند. بنابر دلالت داشتن روایات علی حسن الصوت و الترجیع فی القرآن، بل استتحبابه. حسن صوت و تحزین و ترجیع (صدا را بالا پایین کردن) در قرآن جایز است و بلکه مستحب است. ایشان سپس در ذیل این مطلب جمله ای دارد: که می فرماید لازمه همه اینها غناء است، اگر یکنواخت شود که دیگر غنا نخواهد بود. در تعریف غنا هم یک قید آن ترجیع بود.

ظاهرش این است که هیچ یک از اینها از آنچه از کلام اهل لغت و از غیر آنها استفاده می شود، که شامل این نمی شود. این را به تفصیل در بعضی رسائل خود حرفش را زده ایم (این فرمایش مرحوم سبزواری است).

نقد صاحب کفایه: «و فیه أن مفاد هذه الروایات خارج عن الغناء موضوعاً» روایاتی که در مورد حسن صوت و ترجیع و.. خواندیم موضوعاً از تحت غنا خارج اند. اگر موضوعا خارج بود تخصص است نه تخصیص، نکته اش هم قبلا عرض شد که ماهیت غناء محرّم در ایجاد و انجام متفاوت است با ماهیت قرائت قرآن.

نظر استاد: این غناء حرام نیست، اگر ما غنا را به کیفیت و چگونگی خواندن مناسب اهل عصیان زدیم، متفاوت است و اگر هم کسی اصرار داشته باشد که این هم غنا است، بنابر بعضی از تعاریف که غنا عبارت شد از مدّ الصوت آن را حرام نمی دانیم، این لیس بحرامٍ. غنا را گفتیم به چگونگی و کیفیت آن مربوط است و حتی صوت و لفظ هم دخالت ندارد. اما خواندن قرآن به این نحوه شد آن هم حرام است.

حال بحثی که ایشان دارند در مورد محل بحث در ادامه می آید: « و فیه أن مفاد هذه الروایات خارج عن الغناء موضوعاً کما عرفت... بل بعضها صریح فی النهی عن قرائه القرآن بالحان اهل الفسوق و الکبائر الذین یرجعون القرآن ترجیع الغناء فقد ذکرنا هذه الروایه فی البحث عن موضوع الغناء» در صفحه ی 481 همین سخن را گفته اند.

روایتی که به دو قسم اشاره می کند، یکی غنائی که به لسان اهل فسوق و عصیان است، و غنائی که با خواندن و قرائت با صوت حزین تحقق پیدا می کند، به ما کمک میکند، اینها دو تا هستند و این داخل در آن نیست که بخواهد از آن خارج شود.

قرائت قرآن با صوت حسن اگرچه نزد شارح محمود است، ولکن این قرائت محدود است، حدی برای آن ذکر شده و آن هم این است که به غناء حرام منجر نشود.اما تعاریفی که برای غنا ذکر شده است قابل اعتنا نیست.

نکته آخر: بنابر عبارات ایشان ما دو طائفه از اخبار داریم یکی آن روایاتی است که غنا را حرام شمرده است و طائفه دیگر از اخبار که تشویق می کرد قاریان را به اینکه به صوت حسن قرائت کنند، نسبت بین اینها عامین من وجه است، این ها را چگونه باید جمع کنیم؟