درس خارج فقه استاد سید مهدی نقیبی

موضوع: حرمت غنا/مستثنیات غنا/مراثی اهل بیت علیهم السلام

تتمه بحث مربوط به غناء در مراثی گفته شد که دلیل واضح و روشنی برای جواز در مراثی نداریم برخی برای جواز مرثیه خوانی برای امام حسین ع تمسک کرده اند به قول امام صادق ع: «اقرأ كما كنت تقرأ عندكم بالعراق»[1]

ارتباط حدیث با بحث: نوحه سرایی که عراقی ها داشته اند مجاز است لابد این نوحه سرایی همراه با غناء و قلقله و ترجیع بوده و این تایید غناء در مراثی است.

نقد:

اولا: سند درستی ندارد.

ثانیا: معلوم نیست که خواندن در عراق به چه کیفیتی بوده است عده ای از بزرگان که قائل به جواز غناء در مرثیه هستند قائلند که مرثیه داخل در عنوان نوح است نوحه خوانی برای افراد معمولی جایز است پس برای امام معصوم نیز جایز است این سخن جای تامل دارد به نظر می رسد که نوحه خوانی با مرثیه خوانی متفاوت است بر فرض که تحت عنوان نوح قرار گیرد اثبات غنای در مرثیه را نمی کند غناء به کیفیت ارتباط دارد و صوت اگر به کیفیت خاص باشد غناء است به محتوا کاری ندارد محتوا هرچه می خواهد باشد طربی که به دنبال خواندن است گاهی به جهت مسرور شدن است و گاهی به جهت حزن حاصل می شود اینکه نوح یا مرثیه برای امام مستحب باشد به خاطر استحبابش نمی توانیم بگوییم که به هر شکلی بتوان آن فعل را انجام داد کاری که مستحب است را نمی توان به فعل حرام مرتکب شد کیفیت فعل را حرام خواهد کرد و دیگر نباید نام استحباب را آورد غنای لهوی ماهیتا با مرثیه خوانی که مستحب است در اداء و چگوونگی متفاوت است از غنا.

از روایاتی که برای نوحه سرایی وارد شده حکم استحباب رثای برای امام حسین ع را اثبات می کند اما ترخیص مرثیه به صورت غنایی را اثبات نمی کند.

در نتیجه آنچه فقهای شیعه برای مرثیه خوانی مع الغناء جایز دانسته اند را باید توجیه کرد به این صورت که مرثیه خوانی که با غنایی که در لغت گفته می شود سازگار است اما به حد حرام نمی رسد اما اگر گفته شود وجه سخنان آنان غنای لهوی را هم شامل می‌شود این سخن قابل پذیرش نیست چرا که اطلاقات ادله حرمت غنا، مرثیه خوانی به حالت غنایی را شامل می‌شود و اشدحرمتا است. از این جهت که مرثیه خوانی بناست انسان را متوجه امام حسین علیه السلام کند و محزون برای مظلومیت امام و انسان را یاد قیامت بیندازد این مرثیه ای که حالت غنایی دارد بخواهد انسان را به خدا برساند اتفاق نمی افتد بلکه انسان را از خداوند متعال دور می‌کند.

مورد سوم از مستثنیات غنا: غنای در اعراس

اقوال فقها

    1. منسوب به مشهور فقهای شیعه این است که غنای در اعراس استثناء شده است

حکمش غیر حکم غناءکه حرمت است می باشد به عبارت دیگر کسانی که قائل به جواز غنای در اعراس شده اند یا از طریق تخصیص است یا تخصص.

شیخ طوسی می فرماید: لا بأسَ بأجر المغنّية في الأعراس، إذا لم يُغَنَّينَ بالأباطيل و لا يدْخُلْن على الرجال و لا يدخل الرجالُ عليهنّ[2]

اگر غناءحرام بود بر فعل حرام که نمی توان اجر گرفت محقق در مختصر النافع ص 116 قائل به جواز است مرحوم علامه در تذکره الفقهاء ج 12 ص140 می فرماید: أمّا المغنّية في الأعراس فقد ورد رخصة بجواز كسبها إذا لم تتكلّم بالباطل و لم تلعب بالملاهي و لم يدخل الرجال عليها.

درباره جواز اخذ اجرت مغنیه در اعراس از فقها چنین آمده است:

علامه در القواعدالاحکام [3] و نهایه الإحکام[4] واختاره فی المختلف[5] و استدل له .

وقال فی التحریر : « الغناء حرام وتعلیمه وأجر المغنیه کذلک ، وقد وردت رخصه بإباحه أجر المغنیه فی العرائس إذا لم تتکلّم بالباطل ولا تلعب بالملاهی کالعیدان والقصب ، بل تکون ممّن تزفّ العروس وتتکلّم عندها بإنشاد الشعر والقول البعید عن الفحش والباطل ، وما عدا ذلک حرام فی العرس وغیره»[6] .

وذهب إلی هذا الاستثناء جماعه من الأعلام ، نحو : الفاضل المقداد فی التنقیح الرائع[7] وتلمیذه الشیخ شمس الدین محمد بن شجاع القطان الحلّی فی معالم الدین فی فقه آل یاسین[8] والشهید فی الدروس[9] والمحقق الثانی فی جامع المقاصد[10] والشهید الثانی فی المسالک[11] والروضه[12] والمحقق الأردبیلی فی مجمع الفائده والبرهان[13] والمحقق السبزواری فی الکفایه[14] والبحرانی فی الحدائق[15] وسید الریاض[16] والفاضل النراقی[17] والسید العاملی[18] وصاحب الجواهر[19] وتلمیذه صاحب برهان الفقه[20] والشیخ الأعظم فی المکاسب المحرمه[21]

بنابراین مشهور فقها قائل به جواز غناءدر اعراس شده اندغنای در اعراس مباح است.